‘Waar kom je vandaan’ is voor deze fotografe een beladen vraag én een terugkerend thema in haar werk

Waar kom je vandaan? Het is een vraag die fotograaf Farren van Wyk met grote regelmaat krijgt. Een vraag die, zo zegt ze, impliceert dat degene die de vraag stelt van mening is dat jij in elk geval níét tot zijn of haar groep behoort. Een vraag die benadrukt dat je ánders bent. „In Nederland hoor ik het vaak, en als ik in Zuid-Afrika ben ook. Ik ben Europees en ik ben Afrikaans. Ik ben een insider en een outsider. Ik ben niet wit en ik ben niet zwart. Ik ben een mix en ik zit overal tussenin.”

Farren van Wyk (29) werd geboren in Port Elizabeth, Zuid-Afrika, en kwam op haar zesde naar Nederland met haar Nederlandse stiefvader en Zuid-Afrikaanse moeder, die er de boerderij van haar opa en oma in Putten overnamen. Haar afstudeerproject aan de fotografie-opleiding van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht ging over Schauderville, een beruchte wijk in Port Elizabeth waar veel gangs actief zijn (Die lewe is nie reg vir my nie – Vertaald: dit is niet het juiste leven voor mij – , 2016). Daarna deed ze, ook in Zuid-Afrika, een fotoproject over de vraag wat het betekent om je ergens thuis te voelen (Complexity is not understood overnight and fully explained the next day, 2019).

„Als andere mensen continu je identiteit bevragen, zorgt dat voor gevoelens van wankelheid”, zegt ze in een videogesprek. „Ik heb geen vaste grond onder mijn voeten, zo voelt het soms, maar aarde die continu in beweging is. Dat gevoel van er net niet helemaal bij horen, zag ik altijd als een probleem dat opgelost diende te worden. Maar dat kan niet. Mijn wankelheid is geen object – je kan het niet lijmen en dat alles dan weer heel is. Ik besefte dat ik een manier moest zoeken om ermee om te gaan, in plaats van het te willen fixen. Fotografie werd mijn middel om ermee te dealen.”

De vraag ‘waar kom je vandaan’ was voor Van Wyk de aanleiding voor de fotoserie Mixedness is my Mythology (2020-2022), waarvoor ze haar eigen familie op de boerderij portretteerde; haar ouders en haar broertjes Alexander (20), Marck-Anthony (17) en Benjamin (11). „Tijdens de coronalockdowns, ik was net terug van zes maanden fotograferen in Zuid-Afrika, waren mijn broertjes veel thuis. Ze hoefden niet naar school, er was rust. Ze keken naar Amerikaans basketbal, en naar films en series; Shaft en Colin in Black & White, waarin de Afro-Amerikaanse cultuur een belangrijke rol speelt. Ze waren bezig met: hoe maak je waves in je haar, of braids, kleine vlechtjes op je hoofd. Een heel andere wereld dan die zij kenden – de school, de kerk waar ze elke week met onze ouders naartoe gaan. De wereld waarin zij zich verdiepten, die van mensen van kleur, van het ruige stadsleven, contrasteert sterk met de boerderij en de plek waar wij wonen. Met 7 hectare land, met schuren, bomen. Gras op het land voor ons huis, mais erachter. Ik ging op zoek naar: hoe kan ik die werelden bij elkaar brengen?”

Zien mensen hem als een Nederlandse boer? Of moet je daarvoor blond zijn en blauwe ogen hebben?

Van Wyk fotografeerde haar ouders, haar broers en zichzelf, waarbij ze speelt met stereotiepe elementen die behoren tot de verschillende culturen. De overal, de klompen, de schep, de hooivork, de tractor – symbolen van het traditionele Hollandse boerenleven. De waves en de braids, de chains (gouden kettingen), de durags (soort doek over het hoofd), de T-shirts van rappers als Tupac en Biggie – die staan voor de zwarte straatcultuur. „Als Alexander een overal met klompen draagt, zien mensen hem dan als een Nederlandse boer? Of moet je daarvoor blond zijn en blauwe ogen hebben? Ik portretteer mezelf als een Griekse Venus of als de heilige maagd Maria – waarin ik commentaar geef op de kunstgeschiedenis, die voornamelijk door witte mensen is vormgegeven. Of ik hang een groot wit laken achter een foto van mijn broers en mij; een verwijzing naar de rondtrekkende antropologen die eind 19de, begin 20ste eeuw de bevolking van Zuid-Afrika als exotische objecten vastlegden. De trauma’s uit het verleden krijgen zo een rol in mijn werk.”