Verras mij, elke dag

Het perfecte cadeau? Dat heb ik al in huis. Ik heb het voor mezelf gekocht. Het is The Inkvent Calendar van het Britse merk Diamine, dat vulpeninkt maakt. Vijfentwintig vakjes met flesjes inkt erachter, vijfentwintig nergens anders verkrijgbare limited edition vulpeninktjes, in gloednieuwe kleuren, al dan niet met glans, geur en/of glitter. Van 1 december tot en met Eerste Kerstdag mag ik elke dag een vakje openmaken. Elke dag een verrassinkje dat ik zéker leuk vind. Ik denk dat ik als kind voor het laatst dat giechelig-blije, gênant-hebberige gevoel van ‘ik krijg cadeautjes!’ heb gehad.

Ik denk ook dat ik als kind voor het laatst een adventskalender heb gehad. Zo’n kalender had achter elk deurtje een chocolaatje, of misschien een klein speelgoedje. Niet extreem leuk of lekker, het ging vooral om het vrolijke ritueel van het elke dag een vakje openmaken. Daar is de adventskalender ook voor uitgevonden, in de negentiende eeuw: om kinderen de donkere dagen voor Kerstmis te laten aftellen. Die periode wordt advent genoemd, naar het Latijnse adventus Domini, aankomst des Heren. Daarmee wordt de geboorte bedoeld van Jezus Christus, de zoon van de god van de christenen; dat is wat die op 25 december vieren.

Strikt genomen begint de adventsperiode op de vierde zondag voor Kerst, in november dus al, maar de huidige adventskalenders hebben meestal 24 of 25 genummerde vakjes die verwijzen naar decemberdagen. Sommige hebben zelfs maar twaalf vakjes en laten in het midden wanneer je die zou moeten openen. Officieel beginnen The twelve days of Christmas op Eerste Kerstdag en eindigen ze op 5 januari, de dag voor Driekoningen (voor tien punten: wat vieren we dan?), maar het is maar de vraag of mensen met een twaalfdaagse adventskalender zich daaraan houden.

Advent ontheiligd

De adventskalender is dan ook niet bedoeld als plechtig instrument van religieuze ‘voorvreugde’, of hoe je dat zou moeten noemen. In de negentiende eeuw, toen in Duitsland de eerste adventskalenders werden gemaakt, begonnen Kerst en advent al wat ontheiligd te raken. Het kerstfeest werd óók de datum waarop kinderen die het hele jaar braaf waren geweest cadeaus kregen, meldt het boek Adventskalender im Wandel der Zeit (2007), een uitgave bij een tentoonstelling van het Knauf-museum. Dat is een historisch museum in een mooi middeleeuws stadje in de Duitse deelstaat Beieren waarvan de naam eruitziet of iemand het woord iPhone verkeerd gespeld heeft, maar dat konden de eerste inwoners ook niet weten: Iphofen.

Veel kinderen zullen een cadeaufeest stiekem interessanter vinden dan een geboortefeest. Hoe dan ook werd aftellen tot Kerst steeds populairder. Volgens Adventskalender im Wandel der Zeit dateert de oudst bekende getekende adventskalender uit 1851. Begin twintigste eeuw kwamen de eerste gedrukte versies op de (Duitse) markt, waarbij kinderen bijvoorbeeld elke dag een plaatje mochten uitknippen en op de juiste datum weer opplakken. Dat moet een feest op zich geweest zijn. Na 1920 werden adventskalenders waarbij deurtjes geopend moesten worden populair. Daar zaten toen nog louter lieve, romantische tekeningetjes achter.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog veranderde dat. De nazi’s hadden er onder meer problemen mee dat het Kerstfeest oude Germaanse tradities verving, dat Jezus Joods was, én dat hij door Joden zou zijn vermoord. De zonnewende in december, die moest gevierd worden. Adventskalenders werden vervangen door propagandistische decemberkalenders met Noordse sprookjes, recepten voor runen-vormige koekjes en nationaal-socialistische liederen (er bestaat een versie van Stille Nacht, Heilige Nacht waar Hitler in voorkomt).

Na de oorlog bracht een wolk van nostalgisch verlangen naar vooroorlogse normaliteit en gezelligheid de oude adventskalender al snel weer terug. Het werd een massaproduct, dat ook in allerlei andere landen populair werd. Kennelijk gaf het niet dat het een Duitse uitvinding was; de adventskalender was tenminste ‘gewoon’ christelijk van oorsprong. In 1958 introduceerde een slimmerik er een met chocola achter de deurtjes en dan weet je eigenlijk al: dan is het einde zoek, dan kan alles.

Foto Thomas Nondh Jansen

Adventskalenderwebshops

De laatste tien, vijftien jaar zijn adventskalenders in grote delen van de rijke westerse wereld echt een fenomeen geworden. Dit jaar zijn er duizenden verschillende te koop, in allerlei winkels en webshops, zelfs in gespecialiseerde adventskalenderwebshops. Helaas is er geen Centraal Bureau voor de Adventskalenderstatistiek, maar we kunnen aannemen dat adventskalenders de laatste jaren ook in Nederland weer populairder zijn geworden naarmate meer mensen Kerstmis zijn gaan vieren, met cadeaus, in plaats van en soms zelfs als aanvulling op Sinterklaas. (Ja, wat hebben we het toch goed, althans de mensen die het goed hebben.)

Kinderen zijn nog maar voor een klein deel de doelgroep. Speelgoedmerken als Lego en Playmobil hebben al een aantal jaar adventskalenders (maar naar die van Lego zitten vast ook volwassenen te loeren). Er zijn adventskalenders met Jurassic Park-dino’s, met Harry Potter-parafernalia, Matchbox-autootjes, anime-figuurtjes, puzzels en legpuzzels en Rubikskubus-achtige puzzels. Barbie heeft een adventskalender. (Helaas, of misschien gelukkig, is er geen Oppenheimer-adventskalender.) En er zijn nog steeds heel veel adventskalenders met chocola – al is dat vaak geen ‘op kinderen gerichte’ chocola meer (of ‘cacaofantasie’), maar chique shit van luxe merken.

Want dé grote adventskalendermarkt is die van de volwassenen. Vrijwel alle grote beautymerken hebben adventskalenders, soms aparte voor mannen, met crèmetjes, maskertjes, lotions en eventueel parfums. De meer betaalbare zijn een paar tientjes; de luxemerken gaan tot vele honderden euro’s. Het idee is vaak dat wat erin zit in totaal meer waard is dan de aanschafprijs van de kalender. Zo verkoopt Cult Beauty een kalender van 265 euro, met producten van verschillende merken erin die samen 1.100 euro waard zouden zijn. Zoiets is natuurlijk altijd maar afwachten voor mensen die niet op internet alvast naar de inhoud spieken en gaan zitten rekenen. Twee jaar geleden ontstond er een schandaal rondom de (eenmalige) adventskalender van Chanel van 825 dollar, ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het mode- en beautymerk. Op TikTok onthulde een teleurgestelde klant dat er stickertjes in zaten, een goedkopig armbandje en een stoffen zakje dat klanten in winkels gratis krijgen.

De chique beautykalenders behoren tot de duurste, al worden ze nog overtroffen door juwelenkalenders (Tiffany’s: circa 140.500 euro, C W Sellors: circa 25.200 euro) en bijvoorbeeld de adventskalender met porseleinen kerstboomversierselen van Wedgwood (999,90 euro). Zelf vond ik mijn inktkalender al aan de prijs. Met 95 euro zit hij in de prijsrange van de adventskalenders van Porsche, modelbouwkalenders waar je dag voor dag, stukje voor stukje een stoere auto (of een oldtimer-trekker) mee kunt bouwen. En trouwens ook in de prijsrange van de Volkswagenbusje-modelbouw-adventskalender, „met authentiek motorgeluid”.

Nerdy hobby’s

Want ja, modelbouwkalenders, die zijn er ook. Toen ik mijn inktkalender net had gekocht, vroeg ik me af of elke nerdy hobby zijn eigen kalender kent of dat ik gewoon geluk heb. Het is het eerste, want er bestaan zelfs modelspoor-adventskalenders (op een of andere manier vind ik treintjes tegelijkertijd de prototypische en een nogal exotische hobby). Je hebt adventskalenders voor mensen die graag borduren, haken of breien (met toerentellertjes erin, of met strengetjes wol en patronen). Je hebt ze met fan-spulletjes van de serie Friends, met Marvel-sokken, met rubber eendjes en met Spotify-linkjes (ik weet ook niet waarom).

Voor de tot Kerst aftellende innerlijke mens zijn ze er met speciaalbier, alcoholvrij bier, whisky, wijn, gin, ingrediënten voor cocktails en met noedels, popcorn en chips. Je hebt ze met verschillende smaken chilisaus (zoek op hot sauce). Er zijn er talloze met thee, een zakje per dag, die goedkoop lijken tot je de prijs naar pakjes thee gaat omrekenen, en ook met koffie, al dan niet in cupjes. Je hebt ze met koek en snoep en met Japans snoep.

Er zijn adventskalenders met snoepjes en speeltjes voor honden en katten. Met zaadjes voor planten, bloemen en kruiden. Met gedichten, (half)edelstenen, yogahoudingen en mindfulnesstaakjes. En er zijn er die bij mij thuis zomaar tot echtscheiding zouden kunnen leiden: met geurkaarsen en met prompts voor ‘goede gesprekken’.

Toch is de adventskalender het perfecte decembercadeau om te krijgen. Waarom? Er is er altijd wel een die bij je past en als hij bij je past, zit er altijd wel iets in wat leuk is. Het is niet slechts één cadeau, het zijn meteen 24 of 25 (en ook als je pech hebt zelfs nog twaalf) dagelijkse verrassingen. De voorpret is ingebouwd. En het is een gezellig cadeau: je kunt niet alleen aan echte mensen maar ook op social media gaan vertellen wat je goed of slecht vond aan het vakje van de dag. Ook als het cadeautje die dag tegenviel, wordt het daardoor leuk. Als het een kalender is die met een hobby te maken heeft, zijn sowieso hele gemeenschappen op de diverse socials ermee bezig. (Je moet wel uitkijken voor spoilers, want er bestaan mensen die hun hele kalender in één keer openmaken, hoe verwerpelijk dat gedrag ook is.)

En omdat een adventskalender het perfecte cadeau is om te krijgen, is het ook het perfecte cadeau om te geven. Je kunt het zo duur of goedkoop maken als je wilt. Je kunt ze ook zelf maken, from scratch, of met speciale kastjes en zakjes en envelopjes en lege kerstballen die ervoor te koop zijn. Je kunt adventskalenders geven aan kinderen én volwassenen. En je kunt de allerleukste die je tegenkomt voor jezelf kopen (hashtag selfcare). Wat er dan verder ook gebeurt in december, je hebt in elk geval dagenlang elke dag iets vrolijks om naar uit te kijken.