Ogen dicht, de keel ontbloot: de kapsalon is een plek van overgave en dus gevaar

De grootste grap van de campy kappersthriller Medusa Deluxe is natuurlijk dat er geen enkele ‘cut’ in te zien is. De uitzinnige debuutfilm van de Britse regisseur Thomas Hardiman is (grotendeels) opgenomen in one take, één enkele camerabeweging. Ze repeteerden een maand en hadden toen negen dagen om in watergolvende steadycam-shots een plot op te nemen die draait om jaloerse kappers, moorddadige scharen en een gescalpeerd slachtoffer die een bad hair-day beleefde tijdens een extravagante kapperswedstrijd.

Een thriller bij de kapper?  Zou het allemaal begonnen zijn met de sluwe Figaro, de ‘barbier uit Sevilla’ uit de achttiende-eeuwse toneelstukken van Pierre Beaumarchais, die ten grondslag lagen aan komische opera’s van onder andere Mozart en Rossini? De oorspronkelijke Figaro had het vooral druk met erotische complotten smeden, maar de kapsalon met z’n dromerige shampoo-wolken, frisse geuren en vers geslepen scharen werd veel later een niet weg te denken arena voor menig filmverhaal. Die waren niet noodzakelijk luchthartig. De kapsalon is een plek van overgave en dus van gevaar. Je leunt achterover, de ogen gesloten, ontbloot je keel voor het mes van een vreemde.  Zijn die felle lichten, die spiegels, dat continue gebabbel, ook niet ter geruststelling? Om een vaag, morbide gevoel van onheil te verjagen?

Inspiratiebronnen

Medusa Deluxe beseft dat, knipoogt bewust of onbewust naar uiteenlopende producties als Spike Lees studentenfilm Joe’s Bed-Stuy Barbershop: We Cut Heads (1983), John Waters’ extravagante Hairspray (1988), John Singletons Poetic Justice (1993) – een van de eerste mainstreamfilms over een kapsalon voor Afro-Amerikaanse vrouwen – en de moorddadige musical Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street (2007) van Tim Burton. Al citeert regisseur Thomas Hardiman zelf heel andere inspiratiebronnen. Toen zijn moeder ziek werd, brachten jeugdherinneringen hem terug naar de vele middagen dat hij als klein jongetje in de kapsalon zat te wachten tot zij het haar had laten doen. Tussen het geluid van föhns en stromend water, vliegensvlug knippende scharen, zoemende tondeuses en kakelende dames ving hij flarden op van roddels en andere ongelooflijke verhalen.

Medusa Deluxe staat dicht bij Peter Stricklands In Fabric (2018), een net zo weelderige als duistere film die ontstond uit een vergelijkbare fetisj: daar voor tweedehands kleding en de damesafdeling in de warenhuizen van weleer. Geknipt haar heeft iets vergelijkbaars lugubers als afgedankte kleding. Het leven heeft het verlaten. Die associaties hebben de kapsels in de film ook. Het zijn kunstig opgetaste grafzerken.

Sinds Medusa Deluxe vorig jaar op het filmfestival van Locarno z’n wereldpremière beleefde, heeft de film een solide cultreputatie opgebouwd. Het verhaal is basic: tijdens een kapperscompetitie wordt haarstilist Mosca dood gevonden, en daarmee is in één klap iedereen verdacht die zich ophoudt in het labyrintische stelsel van kleedkamers, gangen en trappenhuizen van de lokale evenementenhal dat het kappersgilde in bezit heeft genomen.

Vanaf de theatrale vuilbekkende openingsmonoloog van kapster Cleve wordt duidelijk dat de whodunnit alleen maar dient om flamboyante personages en nog excentrieker kapsels op te tuigen. Voor die laatste nam Hardiman Eugene Souleiman in de arm, stilist van Björk en Lady Gaga en bekend van de schaakstukken van de gebroeders Chapman, met pruikjes van echt haar. Ze beschreven zijn werkwijze als ‘method hairdressing’, naar analogie van ‘method acting’, een acteertechniek waarbij een acteur eigen ervaringen gebruikt om de motivaties van de personages te doorgronden.

De haarkunstwerken zeggen meer over de personages dan backstory en psychologie: Cleve maakt bij Angie een ‘Georgiaanse Fontange’ waarbij valse vlechten en krullen op een kleine stellage van ijzerdraad worden vastgezet, Mosca creëert een traditioneel Ghanees Akwyelebi-kapsel. Alhoewel: wordt er van kappers niet gezegd dat ze de beste psychologen zijn? Met een hoofd vol krulspelden en haarextensions geven de personages hun diepste geheimen prijs.

En passant komen ook vragen rondom haarstijlen, culturele toe-eigening en identiteit aan de orde. Zo durft het model dat de voornoemde Ghanese Akwyelebi krijgt aangemeten niet te zeggen dat ze eigenlijk Senegalese roots heeft. In dat soort terloopse opmerkingen hoor je ook dat Hardiman en Souleiman zich bewust zijn van de emancipatie van natuurlijk haar met een Afro-textuur in Amerikaanse films en series.

Erotische obsessie

Verwacht van Medusa Deluxe ondanks de jeugdherinneringen van Hardiman geen fetisjistische kappersromantiek à la Le mari de la coiffeuse (1990) van Patrice Leconte, die om de erotische obsessie van de haarverzorging draait, om handen die haren masseren tot je ervan moet zuchten. Leconte geeft zich in zijn karakteristieke sensuele stijl geheel over aan de male gaze van zijn hoofdpersoon die als jongen verliefd was op een wulpse kapster wier borsten door haar schort heen dansen en daarom op latere leeftijd in een opwelling met een jongere versie van zijn kinderdroom trouwt.

Het Amerikaanse productiehuis A24 (bekend van tegendraadse genrefilms als Everything Everywhere All At Once) gaf Hardiman de vrije hand om een heel ander soort droom te creëren. Eentje waarin de kleuren van het regenboogkapsel van model Inez terugkomen in de hallucinante decors, en de cameravoering van Robbie Ryan (bekend van de krankzinnige visuele stijl in The Favourite van Yorgos Lanthimos) golft en kronkelt als de slangenkroon van de mythische Medusa zelf. Medusa Deluxe is misschien te excentriek om net zo groot te worden als de andere A24-films, maar beslist de geheimtip van deze herfst.

https://www.youtube.com/watch?v=MPntUcC5Ej0