Toen de papierfabriek nog open was, kon het op dagen dat de wind verkeerd stond verschrikkelijk stinken in Camden. ‘Dat is de geur van geld’, zeiden de inwoners van het plaatsje in de zuidelijke Amerikaanse staat Arkansas dan tegen elkaar. De papierfabriek was decennialang de grootste werkgever en toen die in 2001 sloot, stortte dat Camden in een depressie. Duizenden bewoners trokken weg, toeleveranciers gingen failliet. Camden dreigde een spookstad te worden.
De klap dendert nog altijd na. In de armere delen van het plaatsje wisselen dichtgespijkerde winkels huizen met voortuinen vol verweerd grofvuil en roestige autowrakken elkaar af. Spoorlijnen doen vooral nog dienst als rangeerterreinen voor afgeschreven vrachtwagons. Er zijn voor de tienduizend inwoners tientallen kerken en meerdere uitvaartondernemers, maar slechts twee restaurants die beter eten serveren dan in de tankstations.
Twee oorlogen – op vele duizenden kilometers afstand, aan de overkant van de oceaan – kunnen daar verandering in brengen.
Camden mikt op een tweede leven sinds zijn vele lokale defensiebedrijven er dankzij de oorlogen in Oekraïne en Gaza de ene miljoenenbestelling na de andere krijgen. Van de HIMARS- en GMLRS-systemen waarmee Kyiv de Russische invasie probeert af te slaan tot het Iron Dome-luchtafweer waarmee Israël zich verdedigt: veel van dit wapentuig wordt deels hier geproduceerd. Bedrijven als Raytheon en Lockheed Martin verdubbelden recent hun personeelsbestanden in Camden en breidden productiecapaciteit fors uit – ook in afwachting van nieuwe orders.
Defensie-bedrijven als Raytheon en Lockheed Martin verdubbelden recent hun personeelsbestand in Camden
Stinken doet het niet meer in Camden, maar de geur van geld is terug – of eigenlijk: het geluid. „Tegenwoordig horen we het uit het oosten soms luide knallen komen”, vertelt Jim Golden, de lokale Ford-autodealer, in zijn showroom. „Dan weten we dat ze op het park weer een test hebben gedaan.” Hij doelt op het nabijgelegen Highland-industriepark in East Camden, waar op het terrein van een voormalig munitiedepot van de Amerikaanse strijdkrachten nu een cluster aan defensie- en luchtvaartbedrijven zetelt. De bunkers die hier tijdens WO II werden opgetrokken, zijn nog steeds ideaal voor de veilige opslag van explosief wapentuig.
Volgens Golden heeft heel Camden de afgelopen twee jaar een impuls gekregen dankzij de lokale banengroei. De bowlingbaan heeft de pandemie weliswaar niet overleefd, maar recent ging er een nieuw hotel open en er wordt gebouwd aan een extra kliniek. Ook werd in hartje Camden een kleurige muurschildering onthuld van onder meer een HIMARS-systeem dat raketten afvuurt.
„Ik zou nooit zo’n grote zaak hebben zonder het industriepark”, zegt Golden. „En we hebben hier misschien niet alles wat ze in de grote stad hebben, maar omdat je nooit vaststaat in het verkeer, hebben mensen wel de tijd. Ook om hun vertier elders te halen”, zegt hij. „Voor mij is het glas altijd halfvol, maar ze noemen mij dan ook wel de cheerleader van Camden”, lacht hij.
Broeiend verzet
Minstens driekwart van alle defensiedollars voor bondgenoten, benadrukt de regering-Biden regelmatig, verlaat nooit de VS. Het is een directe investering in de eigen economie, omdat er vooral wapens van Amerikaanse makelij van worden gekocht. En van alle vijftig staten profiteerde Arkansas het sterkst van de ruim 36 miljard dollar militaire steun die de VS tot november 2023 verstrekten aan Oekraïne, becijferde het Pentagon vorig jaar: zo’n 2,3 miljard dollar. Het ministerie maakte hiervan een presentatie die het liet rondgaan onder politici in Washington, onder wie het verzet tegen nieuwe steun broeit.
Om twijfels over voortzetting van de steun aan Oekraïne nog verder weg te nemen, kreeg Camden vorige maand hoog bezoek. Generaal Charles Q. Brown, als voorzitter van de verenigde chefs van staven de hoogste militair van de VS, bezocht in bijzijn van enkele Congresleden de Lockheed-fabriek. „Ik heb hun [de meereizende politici] uitgelegd dat de extra steun niet alleen Oekraïne helpt, maar ons ook”, zei Brown na afloop tegen persbureau AP.
Maar of de orders van opnieuw vele honderden miljoenen de komende tijd naar Camden en andere staten en steden met wapenfabrieken blijven komen, is onzeker. De Senaat keurde half februari weliswaar een nieuw pakket van 95 miljard dollar (waarvan 60 miljard voor Kyiv) goed, maar onder druk van de vermoedelijke Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump houdt Huis-voorzitter Mike Johnson verdere behandeling al weken op. Nu Washington deze week terugkeert van reces moet blijken of de Republikeinse fractie in het Huis de impasse weet te doorbreken.
De interne Republikeinse verdeeldheid leeft ook in Arkansas, een rechts stemmende staat. Alle vier afgevaardigden in het Huis zijn van Republikeinse huize, evenals twee senatoren en gouverneur Sarah Huckabee, een oud-woordvoerder van Trump. Van hen hebben vier zich openlijk uitgesproken voor of al ingestemd met nieuwe steun. De anderen delen Trumps standpunt dat Kyiv geen ‘blanco cheque’ verdient – of ze vrezen de toorn van de ex-president als ze hem op dit punt zouden tegenspreken.
Door de Democraten wordt vaak gesuggereerd dat Trump nieuwe hulp tegenhoudt of traineert om de Russische leider Vladimir Poetin te helpen. Dat is zeker het nettoresultaat op het slagveld, waar Oekraïne door munitietekorten steeds meer in het defensief raakt. Maar de ex-president – die eind dit jaar een derde gooi naar het Witte Huis doet – heeft óók binnenlandse motieven. Hij speelt in op een breder gedeeld sentiment dat het land in verval is en niet voor eeuwig de politieman van de wereld kan spelen. Dat het eens afgelopen moet zijn met de slepende oorlogen.
Prachtige, maar dure wapens
„We zijn altijd gezien als de verdediger van de wereld. En ik vermoed dat we dat nog steeds zijn, maar hoe laat je ons ook hier groeien?”, vraagt Alan Dean, die met collega’s net aanschuift in het Cardinal Cafe, een eettentje niet ver van de resten van de gesloopte papierfabriek van Camden. Zijn airco- en verwarmingsinstallatiebedrijf had vroeger een goede klant aan de fabriek. Die business is nooit teruggekomen. „Nee, het is hier niet booming”, antwoordt Dean desgevraagd. „We houden het net vol.”
Ook Billy Autrey, die als laatste vakbondspresident de sluiting van de papierfabriek meemaakte, is niet overtuigd. Hij vond snel nieuw werk, maar zag andere collega’s de afgelopen twintig jaar wegkwijnen of wegtrekken, vertelt hij in het lokale postkantoor waar hij nu chef onderhoud is. Het stadje is nooit meer hetzelfde geworden. Minder winkels, minder bars en clubs, meer daklozen en drugs in de straten. „Ik zie niet in hoe al dat geld voor die wapens óns helpt. De oorlog lijkt zich alleen maar voort te slepen, terwijl wij hier ook problemen hebben.”
oud-vakbondsman in CamdenBilly Autrey Ik zie niet in hoe al dat geld voor die wapens óns helpt
Deze scepsis wordt gedeeld door Beau Beard en David Miller, twee gepensioneerde medewerkers van Lockheed Martin. Op een woensdagavond zitten ze in een bijgebouwtje van de methodistenkerk aan bij het maandelijkse diner van hun congregatie. Beiden hebben decennia in de wapenindustrie gewerkt en vinden op zich dat „Rusland gestopt moet worden” [Miller] „net als de Sovjets in Afghanistan” [Beard]. Maar ze hebben ook twijfels.
Beard vond na zijn militaire diensttijd een baan bij LTV, dat later deels opging in Lockheed Martin. Hij sleutelde vooral aan MLRS-batterijen, die nu ook de Oekraïense artillerie volop inzet. Prachtig spul, zegt hij, maar ook heel duur. „En er moet toch een keer voor betaald worden. Ik ben dus voor, maar ook tegen.”
Miller vult vanaf de overkant van de tafel aan: „We kunnen de Oekraïners ook weer niet ons beste materiaal geven.” Ten eerste, omdat Amerikaanse technologie dan in Russische handen kan vallen „en een deel van onze wapens kan meer dan wat we erover publiceren”. Maar ook, zegt hij, omdat Rusland niet helemaal verslagen moet worden. „Dat zou pas echt tot veel doden en totale vernietiging leiden. Het is een dunne lijn tussen het irriteren van Rusland, opdat ze de prijs te hoog vinden worden, en Oekraïne niet laten winnen”, analyseert hij, onderwijl happen nemend van zijn Mac & Cheese en gehaktbrood.
Eerste-steenlegging
Matt Stone zit voor de Republikeinen in de deelstaatsenaat van Arkansas, waar hij het kiesdistrict vertegenwoordigt waarin ook Camden ligt. Hij zegt te hopen dat zijn federale collega’s in Washington er snel uitkomen. „Ik denk ook dat we dreigen te bezwijken onder het gewicht van onze staatsschuld en dat moet zeker worden meegewogen. Maar dat gezegd hebbende: Oekraïne wordt onder de voet gelopen door Rusland, en dat is historisch gezien geen bondgenoot van ons. Het is in ook ons langetermijnbelang Rusland terug te dringen. Het is win-win.”
Toch blijft onzeker of zijn sceptische partijgenoten in Washington zich de komende weken met dit soort argumenten laten overhalen. Zo komen ook tegenstanders van extra steun voor Kyiv gewoon naar eerste-steenleggingen als er weer eens een wapenfabriek wordt uitgebreid, ziet Rex Nelson, een prominente ex-Republikein in de staat, die nu columns schrijft voor de lokale Arkansas Democrat-Gazette. „Ze verwelkomen het geld, waar ze zelf tegen gestemd hebben. Daar zit zeker wat hypocrisie, maar dat is nu eenmaal een kenmerk van de partij geworden”, aldus Nelson, die eerder deze eeuw nog onder president George Bush jr. diende maar de Republikeinen na Trumps machtsgreep de rug toekeerde.
Foto Kevin Lamarque/Reuters
Foto Kevin Lamarque
Foto Kevin Lamaque/Reuters
Nelson denkt dat een sterk land op het wereldtoneel en een prudente begroting samen kunnen gaan. „Daar valt best een creatieve oplossing voor te vinden.” Het is een verkiezingsjaar, wat de onderhandelingen kan compliceren, maar ook een ideaal moment voor het militair-industrieel complex om zijn belangen te behartigen via giften aan de campagnekassen van politici.
Trump zou dat ‘The Deep State’ in actie noemen. En Nelson beaamt dat conservatieve kiezers in de staat al ruim voor Trumps doorbraak, in 2015, sceptisch werden over buitenlandse oorlogen of de exploderende Amerikaanse schuldenberg. „Trump speelt in op een sentiment dat zeker al leefde en hij heeft het ook echt naar een nieuw niveau getild. Maar ik blijf erg optimistisch over de perspectieven van Camden en omgeving.”
Raketten in de mensa
Topmanager Aaron Huckaby die de operaties van Lockheed Martin in Camden overziet is optimistisch over de toekomst van Camden en de rest van zuid-Arkansas, zeker nu iets verderop ook een grote lithiummijn opent. Personeel vinden in deze vergrijzende streek, waar de jeugd vaak snel wegtrekt, is wel lastig. Om die reden, zegt Huckaby via e-mail, werkt de multinational samen met lokale scholen en de Technische Universiteit (SAU Tech) om jongeren zo vroeg mogelijk te enthousiasmeren voor een baan in de wapenindustrie.
Zo hebben veel studenten lastechniek al gehoord van de goede secundaire arbeidsvoorwaarden bij Lockheed Martin, leggen ze uit in hun klaslokaal. Aan het plafond hangt een grote Amerikaanse vlag met de tekst ‘Maak Amerika sterk, een las per keer’. Verderop op de campus, bij de ingang van de mensa staan twee kleine raketten en de sportteams van SAU Tech heten ‘The Rockets’.
Zack (23) wil na het afronden van zijn studie eerst een paar jaar door de VS reizen als ambulant lasser, maar wil daarna wel terugkeren naar Camden, vertelt hij met een zangerig zuidelijk accent. „Ik kom zelf uit een nog veel kleiner gehucht van maar vierhonderd inwoners, dus ik vind het een mooie plek, hoor. En je kan hier geweldig hertenjagen.”
Lees ook Hoe de Amerikaanse wapenindustrie floreert bij de oorlog in Israël
