Wéér stijgt het mediagebruik onder jonge kinderen. Drie belangrijke adviezen

De tijd die jonge kinderen aan media besteden, neemt in de loop der jaren geleidelijk toe, blijkt uit het Iene Miene Media-onderzoek, dat sinds 2012 jaarlijks wordt uitgevoerd door het Netwerk Mediawijsheid in samenwerking met het Trimbos-instituut en hogeschool Windesheim. Deze vrijdag bleek uit de editie van 2023 dat kinderen tussen de nul en zes jaar gemiddeld zo’n honderd minuten per dag aan digitale media besteden, zeven minuten meer dan vorig jaar.

Jonge kinderen kijken het meest naar programma’s op televisie, vaak via streamingdiensten als Netflix en Disney+, gevolgd door de smartphone, waarop ze vooral YouTube-filmpjes kijken en spelletjes spelen. Hoe ouder de kinderen, hoe vaker ze daarbij stilzitten. En waar kinderen voor de televisie nog weleens spontaan beginnen te lopen of springen, blijken ze bij tablets en telefoons nauwelijks te bewegen.

Dat stilzitten niet goed is voor kinderen, is bekend. Bovendien weten oogartsen al een aantal jaren dat van dichtbij naar een scherm kijken bijziendheid in de hand werkt. En toch is het voor ouders zo verleidelijk: éventjes in alle rust kunnen koken, of toch maar toegeven aan die smartphone tijdens het ontbijt, want dan eten ze in ieder geval hun boterham op voordat ze naar school moeten.

Wat te doen? Drie belangrijke adviezen voor een gezond schermgebruik van baby’s, peuters en kleuters:

1 Beperk schermtijd, zeker voor de allerjongsten

Hoe verstandig of, liever gezegd, onverstandig is het om baby’s en dreumesen tot twee jaar voor een scherm te zetten? De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt: tot één jaar helemaal geen schermen en onder de twee jaar het liefst zeer beperkt. Ongeveer één op de drie ouders houdt zich daaraan, blijkt uit het Iene Miene Media-onderzoek: dat deel zet de allerjongsten inderdaad niet meer dan een kwartier per dag voor een beeldscherm. Maar daar staat een kwart van de ouders tegenover, die „minstens twee uur per dag aan beeldschermen” toestaat bij kinderen onder de twee.

De reden voor dat rigide WHO-advies is dat de allerkleinsten nog niet zo goed begrijpen wat het scherm doet, pas vanaf 18 maanden kunnen kinderen verhaallijnen volgen. Baby’s en dreumesen hebben moeite dat wat ze zien te vertalen naar hun eigen leven, dus heel simpel gezegd hebben ze er voor hun ontwikkeling weinig aan. Ze leren veel meer van persoonlijk contact, van spelen, van bewegen. En als je zoveel slaapt als baby’s doen, blijven er voor al die activiteiten al geen zeeën van tijd over.

Rest de vraag: hoe schadelijk is het om je baby of dreumes éventjes tot rust te manen met een filmpje? „Niet”, zegt Peter Nikken, lector jeugd en media bij hogeschool Windesheim en mede-auteur van het onderzoek. „Mits je het echt beperkt tot die tien minuutjes.” De crux is dat de schermtijd niet ten koste mag gaan van al die gezonde activiteiten waarvan baby’s en dreumesen méér leren.

2 Kijk mee en leg uit

Bovendien, zegt Nikken, als een filmpje simpel en rustig is en als een ouder meekijkt en uitlegt, kunnen schermen een bijdrage leveren aan de ontwikkeling. Het is bijvoorbeeld leerzaam als beelden vaak worden herhaald, of als een jong kind op de persoon wordt aangesproken door een leeftijdgenoot. Dat geldt voor baby’s vanaf negen maanden en dreumesen tot twee jaar, maar ook voor kinderen tussen de twee en vijf jaar, voor wie de WHO een maximum van een uur per dag heeft vastgesteld.

Nikken: „Het programma Tik Tak is een goed voorbeeld. Dat draait om kleurtjes en muziekjes – voldoende prikkels voor de allerkleinsten, ze kunnen ervan genieten.” Leerzaam wordt het als ouders benoemen wat er te zien is: ‘Kijk, er komt een ezel tevoorschijn.’ Nikken: „Zo help je een kind te begrijpen wat hij ziet, en kun je hem bijvoorbeeld leren kleuren te onderscheiden.” Voor peuters en kleuters, die verhaallijnen wél begrijpen, blijft het ook daarna nog zinvol om als ouder mee te kijken. Kinderen hebben volgens Nikken altijd vragen over wat ze zien, dus heeft het zin om te weten wat ze kijken.

3 Beperk ook als ouder je schermtijd

Te beginnen met een geruststelling: even telefoneren of het nieuws kijken op je smartphone kan net zo weinig kwaad als de was ophangen. Je kunt als ouder niet continu de volle aandacht hebben, dat is normaal. Lastig is alleen dat er geen richtlijnen bestaan voor de schermtijd die ouders in het bijzijn van hun kinderen zouden moeten hebben. Wel is bekend dat ‘achtergrond-televisie’ schadelijker is dan vaak gedacht. Een kind is rustig aan het spelen, de ouder kijkt naar een scherm, dat ook nog eens geluid maakt. Het kind hoort in zo’n geval minder van zijn of haar eigen gebrabbel en het ontmoedigt contact met familieleden, schrijft Patti Valkenburg, hoogleraar media, jeugd en samenleving aan de Universiteit van Amsterdam in haar boek Plugged In. How Media Attract and Affect Youth. Bovendien, zegt Nikken, praten ouders daardoor ook minder met elkáár in het bijzijn van hun kroost. En dat gebrek aan contact in huis, gaat ten koste van de taalontwikkeling van het kind.

Lees ook: Geef ik mijn kind een smartphone? En acht andere opvoedvragen over schermgebruik