Ook het volledig verwoeste stadje Avdiivka is in Russische handen gevallen. ‘Lieve God, waarvoor worden wij gestraft?’

Hemelsbreed is het zo’n vijftig kilometer van Bachmoet naar Avdiivka. Twee steden die binnen een jaar tijd van de kaart zijn geveegd door maandenlange Russische beschietingen en bombardementen. Beide steden in de Oekraïense regio Donetsk trof hetzelfde lot: een maandenlange belegering, een omsingeling en tot slot de Russische verovering van een compleet vernietigde stad.

„Mama, je bent gezegend dat je dit niet hoeft te zien”, huilde een oude bewoonster toen zij begin februari in allerijl haar geboorteplaats moest verlaten. De tuin naast haar woning in de Kasjtanovastraat was getroffen door een Russische granaat, een van de tienduizenden die de afgelopen maanden neerdaalden op het stadje. Op de achtergrond klonken blaffende honden en de knallen van de oorlog.

Op beelden op sociale media was te zien hoe ze op de vlucht ging, geholpen door een vrijwilliger, samen met haar kat Masja, haar eigen hond en een straathond die in de auto was gesprongen. Ze passeerden lange rijen kapotgeschoten en uitgebrande flatgebouwen en de puinhopen van wat eens bakkerijen, klinieken, scholen, parken en supermarkten waren. „Mensen leefden in vrede hier”, huilde ze. „Lieve God, waar worden wij voor gestraft?”

Ooit was dit een vreedzaam plaatsje op de oude postroute tussen Marioepol en Bachmoet. Onder de rook van de regionale hoofdstad Donetsk ontwikkelde Avdiivka zich tot industriestad met zo’n 31.000 inwoners. Veel van hen werkten op het industriecomplex ten noordwesten van Avdiivka in de enorme cokesfabrieken – een van de grootste producenten van Europa.

Bezetting in 2014

Maar de problemen begonnen in 2014, toen de oorlog neerdaalde over Avdiivka. De stad kwam op de frontlijn te liggen tussen het Oekraïense leger en separatisten die door Moskou werden gesteund, geholpen en aangespoord. Het stadje werd dat jaar zelfs enkele maanden bezet, en nadat de Oekraïense strijdkrachten het hadden heroverd kwamen de fabrieken van Avdiivka Coke zwaar onder vuur te liggen. Twee jaar later, in 2017, braken opnieuw zware gevechten uit rond de stad.

Lees ook Russische troepen maken in het oosten van Oekraïne langzaam vorderingen bij hun winteroffensief

Mede daardoor werd Avdiivka in de loop van de jaren uitgerust met mogelijk de sterkste verdedigingswerken langs de frontlinies in de Donbas, een netwerk van loopgraven en bunkers dat de stad aan drie kanten beschermde. Ook na de massale Russische invasie in 2022 bleef Avdiivka aanvankelijk fier overeind, maar door aanhoudende luchtaanvallen werden de woonwijken al snel onleefbaar, waardoor duizenden inwoners elders beschutting zochten.

Maar in de loop van vorig najaar verslechterde de situatie voor de Oekraïense verdedigers snel. Dagelijks werden zij bestookt met drones, raketten en granaten, vanuit vliegtuigen en aanvalshelikopters, door tanks, artillerie en infanterie. Half oktober begonnen de Russen hun grootscheepse offensief, in dezelfde stijl als eerder rond Bachmoet: golf na golf trokken de vaak slecht getrainde soldaten in de richting van de Oekraïense loopgraven. Een Oekraïense scherpschutter omschreef ze onlangs op CNN als „vleesaanvallen”; Russische soldaten kropen bij hun aanvalsgolven over de lijken van hun gedode collega’s in de richting van de Oekraïense stellingen. Familieleden van de soldaten zouden in een oproep aan president Poetin hebben geklaagd over de „opzettelijke uitroeiing” van hun dierbaren bij Avdiivka.

Herinneringen aan Azovstal

De verdedigers die achterbleven opereerden grotendeels vanuit tunnels en kelders onder het grote industriecomplex, waar zij zich verschansten met munitie en wapens; het riep herinneringen op aan de slag om het Azovstal-complex in Marioepol, dat Oekraïense strijders in het voorjaar van 2022 tot de laatste man verdedigden.

Avdiivka is voor Moskou niet alleen een symbolisch belangrijke overwinning. Het stadje heeft voor de Russen strategisch belang, als de toegangspoort tot Donetsk, met bijna een miljoen inwoners de hoofdstad van de gelijknamige regio. Die stad wordt gezien als het belangrijkste knooppunt voor de Russen in de Donbas, de regio’s Donetsk en Loehansk die weliswaar zijn geannexeerd door Moskou, maar niet volledig in Russische handen. Zolang Avdiivka in Oekraïense handen was lag Donetsk dicht bij het front en bleef de stad kwetsbaar voor Oekraïense beschietingen.

Lees ook ‘Rusland blijft ondanks enorme verliezen aanvallen in Oekra

Maar de inname heeft ook symbolische waarde voor Moskou, vergelijkbaar met de verovering van frontstad Bachmoet. President Vladimir Poetin vierde dat succes vorig jaar uitbundig door te zwaaien met medailles en promoties. Dat staat vermoedelijk ook de overwinnaars van Avdiivka te wachten – zij die het kunnen navertellen. Poetin zou eind vorig jaar al opdracht hebben gegeven de stad koste wat het kost te veroveren voor de presidentsverkiezingen in maart. Het is het eerste Russische militaire succes sinds Bachmoet, in mei vorig jaar.

Psychologische dreun

Tegelijkertijd betekent de val van Avdiivka een nieuwe psychologische dreun voor de Oekraïense krijgsmacht en voor de bevolking. Sinds het mislukte zomeroffensief zijn de kansen op succes tegen de Russen snel kleiner geworden, zeker nu nieuwe Amerikaanse militaire hulp uitblijft. Het Oekraïense leger kampt met grote munitietekorten, en op verschillende andere plekken langs het front boeken de Russische aanvallers terreinwinst, vooralsnog op kleine schaal.

Volgens militair analist Mykola Bielieskov van het National Institute for Strategic Studies was de stokkende westerse steun aan Oekraïne zelfs een belangrijke reden voor Moskou om bij Avdiivka vol door te gaan met het offensief, ondanks de kolossale prijs die de Russische troepen betaalden. Betrouwbare cijfers zijn er niet, maar de slag om Avdiivka zou het Russische leger volgens westerse schattingen vele duizenden slachtoffers hebben gekost. Maar een Oekraïense militaire nederlaag zou volgens Bielieskov voeding geven aan de sceptici in het Westen, zei hij begin februari tegen Reuters.

Westerse twijfels over steun

In december had het Institute for the Study of War al geconcludeerd dat de Russische winteroffensieven bij Avdiivka en elders mede werden uitgevoerd – ondanks het slechte weer – omdat in Europa en de Verenigde Staten twijfels waren gerezen over voortzetting van de militaire en financiële steun aan Oekraïne.

In Oekraïne is de afgelopen weken steeds meer kritiek gekomen op de legerleiding én op president Zelensky, die in navolging van Bachmoet opnieuw maandenlang een stad lieten verdedigen die onhoudbaar bleek. „De weg naar Avdiivka ligt bezaaid met onze lichamen”, schreef het medium Ukraine Front Lines op 16 februari, toen de eerste Oekraïense troepen waren teruggetrokken. „Dit is de prijs die Oekraïense soldaten betalen omdat onze president niet luisterde”. Ook de inmiddels vervangen commandant der strijdkrachten Valeri Zaloezjny kreeg ervan langs omdat het leger Avdiivka „zo lang mogelijk wilde behouden”.

Delen Mail de redactie