N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Arbeidsmarkt Buffelen voor de baas, en met al die personeelstekorten ook nog zo lang mogelijk? Steeds meer mensen houden het voor gezien; ze kiezen voor een kortere werkweek.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/08/data89771051-b66e99.jpg)
Foto Lars van den Brink
Ouders die meer tijd met hun opgroeiende kinderen willen doorbrengen. Mensen met een hobby waar ze zich vol op gaan storten. Maar ook: in de tijd die vrijkomt een eigen onderneming opzetten. En meer vrije tijd om gewoon even helemaal niks te doen, vanwege een overdosis aan prikkels.
Er zijn nogal wat redenen om minder dan veertig uur per week in dienstverband te werken. Of het nu gaat om een 32-urige werkweek, om de week vier in plaats van vijf dagen werken, of 36 uur in vier dagen stoppen.
Steeds minder Nederlandse werknemers kiezen voor een volle werkweek, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Met name mannen in vaste dienst zijn minder gaan werken. In 2003 werkte 80 procent van hen voltijds, in 2020 nog 71 procent. Leeftijd en opleidingsniveau maken geen wezenlijk verschil. Van de vrouwen in vaste dienst had in 2003 een kwart een volle baan, en dat is sindsdien niet wezenlijk veranderd.
Werving lastiger
Voor de personeelswerving is het lastig dat mensen vaker kiezen voor deeltijdbanen. Dat zegt Martine de Kluis van het Amsterdamse bureau Pdf personeelsdiensten: „Ik kan bijna niemand meer vinden die openstaat voor een veertigurige werkweek. In de 25 jaar dat ik dit werk doe, heb ik nog nooit meegemaakt dat het zo uitdagend was fulltime functies in te vullen.”
Of ze nu op zoek is voor een juwelier of voor een grote multinational: in alle sectoren lopen werkgevers ertegenaan. De Kluis: „Benader ik iemand voor een openstaande fulltime vacature, dan is tegenwoordig de standaardvraag: kan het ook in minder uren?”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data76947938-ba5ef2.jpg)
Ze spoort haar klanten dan ook aan flexibeler te worden. „Wordt een veertigurig contract bij me neergelegd, dan ga ik vaak het gesprek met zo’n werkgever aan. Kan dit aangepast worden als de perfecte persoon wordt gevonden? Of zijn de uren flexibel in te delen? Is het bijvoorbeeld mogelijk ’s avonds of in het weekend te werken? Je ziet dat zelfs de meest rigide, ouderwetse werkgevers er niet meer omheen kunnen als ze in deze markt hun vacatures nog willen vervullen.”
Cyclisch karakter
Volgens arbeidsmarktexpert Wiemer Salverda, emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, is de fulltime werkweek al langer aan verandering onderhevig. „Waar het lange tijd 40 uur betrof, is het steeds vaker 36 uur.” Wel ziet hij dat de gewenste arbeidsduur een cyclisch karakter heeft. „Het is afhankelijk van de economische situatie. Gaat het goed, zoals nu, dan zien we een groeiend percentage werknemers dat minder uren wil werken, bijvoorbeeld vanwege hoge werkdruk. Ligt de arbeidsmarkt op zijn gat en is men allang blij dat er werk is, dan groeit juist het aantal mensen dat meer uren wil werken.”
Door het huidige vacatureoverschot kan een werknemer zich gesterkt voelen minder uren te vragen. Salverda: „Juridisch gezien heeft iedereen het recht dit aan te geven, maar bij een tekort aan vacatures is dit lastiger. Als het nodig is, kan je nu in de meeste gevallen wel snel een andere goede baan vinden.”
Werkgeluk
Wat doet die werknemer met z’n extra tijd als het gelukt is het aantal contracturen terug te draaien? Er zijn grofweg twee varianten: ze beginnen een eigen bedrijf in die ‘vrije’ tijd, naast de vaste baan, of ze hebben écht vrij.
Veronique Kilian, auteur van boeken over werkgeluk en personeelscoach, hoort van mensen die ze begeleidt dat die het meeste geluk vinden in de privésfeer. „Werk heeft daar vaak niks mee te maken.”
Minder dagen werken kan dus bijdragen aan meer geluksmomenten, aldus Kilian. Maar daar past een kanttekening bij. „Dit werkt niet als je vijf dagen werk in vier dagen probeert te proppen. Het werk moet ook écht in minder uren afgerond kunnen worden. Kom je na je vrije dag weer op kantoor en moet je dubbel zo hard aan de slag om het in te halen, dan schiet het niet op.”
Voldoende herstel is van belang, vindt Kilian. „Door de personeelstekorten is de werkdruk hoog. Mensen gaan maar door en kunnen hun verantwoordelijkheden moeilijk loslaten, ook niet als ze vrij zijn. Daardoor hebben ze onvoldoende ruimte om echt te ontspannen.”
Volgens haar wordt ontspannen te vaak verward met luieren. „Ontspannen heeft niks te maken met gebrek aan focus of energie, maar brengt je naar een andere hersengolflengte. Daardoor kan je opladen, heb je minder stress én word je creatiever. Ook op je werk.”
Ingrid Bakker (58) werkt 25 uur per week als sales assistant in de autobranche ‘Hoe productief ben je nog na vijf uur werken?’
„Voordat ik kinderen kreeg, werkte ik al 36 uur per week in plaats van 40. Toen ik moeder werd, ging dat naar 24 uur. Mijn zoon is nu 30 jaar, maar mijn werkuren zijn nog steeds op schooltijden aangepast. Ik werk 25 uur, verdeeld over vijf dagen. Dat wil zeggen dat ik iedere dag op kantoor ben, maar om twee uur ’s middags alweer lekker naar huis kan. De vrijheid die ik daarvoor terugkrijg, is voor mij veel belangrijker dan het salaris dat bij een fulltime baan hoort. Omdat ik eraan gewend ben na al die jaren, voelt het ook niet alsof ik iets mis. Er is meer in het leven dan werken. Ik heb het altijd belangrijk gevonden meer te zijn dan ‘alleen’ moeder, wilde sowieso deel blijven uitmaken van het werkende leven.
„De manier waarop ik mijn uren heb verdeeld, is wat ongebruikelijk, maar ik vind dit fijn. Ik maak elke dag wat mee van de ontwikkelingen op het werk en ik voel me net zo betrokken bij de organisatie als de fulltimers. Ze hebben het wel geprobeerd, hoor, mijn uren op te schroeven. Maar dit is prima. Zo heb ik de middag voor het huishouden en mijn hobby’s, van straatfotografie tot modellenwerk.
„Zelfdiscipline is belangrijk, om te zorgen dat je niet steeds over je uren heen gaat. Al blijf ik altijd bereikbaar voor spoedtelefoontjes. Volgens mij zou dit voor veel mensen en banen ideaal zijn. Vooral mannen mogen best wat meer open staan voor parttimen. Hoe productief ben je nou écht nog na een uur of vijf werken?”
Daniël Hermus (42) werkt 32 uur per week als crew controller bij Transavia ‘Allemaal leuke dingen die een fulltimer niet kan doen’ ’
„Crew Control is verantwoordelijk voor de 48 uur die aan een vlucht voorafgaat: mijn afdeling zorgt er onder andere voor dat de crew op tijd op de juiste plaats is. Dat doen we 24/7, in vroege, late en nachtdiensten. Dit maakt het makkelijker om parttime te werken: aan het eind van mijn dienst draag ik alle problemen over aan een collega die ermee verder gaat.
„Ik werkte in het begin fulltime, totdat ik in 2007 ouderschapsverlof had voor mijn eerste dochter en parttime ging werken. Daarvoor dacht ik er niet over na; je werkte fulltime, zo was het gewoon. Bij mijn tweede dochter pakte ik het op dezelfde manier aan. Steeds verlengde ik dat verlof met een half jaartje en op een gegeven moment was ik er zo aan gewend dat ik mijn contract definitief omzette naar 80 procent. Financieel ging het goed, de zorg met mijn toenmalige partner was mooi verdeeld, dus waarom niet?
„Ik heb geen vaste vrije dag vanwege het onregelmatige rooster. Werk ik niet, dan ga ik sporten, of geef ik training op de atletiekvereniging van mijn kinderen. Ik spring ook wel eens bij voor de plaatselijke bakker, ontbijtjes bezorgen. Dat heb ik overgehouden uit de coronatijd, toen in de vliegsector niet veel te doen was en in de bezorging des te meer.
„Ook ben ik nu bezig met een coachingsopleiding voor mindfulness bij kinderen. Allemaal leuke dingen die ik als fulltimer niet zou kunnen doen. Ik denk dan ook niet dat ik ooit terugga naar 100 procent. Mijn werk is hectisch en met de personeelstekorten is het daar al helemaal ingewikkeld. In die andere uren kan ik bijkomen.”
