Van leraren tot treinpersoneel: overal stakingen in Britse ‘winter van onvrede’

Ambulancemedewerkers, verpleegkundigen, leraren, postbezorgers, fabrieksmedewerkers, buschauffeurs, treinpersoneel, weersvoorspellers, telecomwerknemers, rij-examinatoren; allemaal gaan ze staken. Het is eerder de vraag in welke sector de komende weken géén stakingen zijn in het Verenigd Koninkrijk.

Vanaf 1 december tot aan Kerst legt dagelijks in elk geval één beroepsgroep het werk neer, vaak staken ze in meerdere sectoren op een dag. Dit zijn de breedste en grootste stakingen in het VK sinds de jaren tachtig en het zijn overwegend werknemers uit de publieke sector die de straat op gaan.

Kerst, o zo belangrijk voor veel Britten, is volop onderdeel van de strijd tussen vakbonden en werkgevers. Britse media publiceren spotprenten van adventkalenders waarbij elke dag een boze werknemer uit een andere sector uit een vakje tevoorschijn komt. En ze werpen de vraag op wat de regering van premier Rishi Sunak doet om verlichting te brengen in deze ‘winter van onvrede’.

Vooral de vakbonden voor treinpersoneel voeren de druk deze week op. Maandag wezen ze een bod van 8 procent loonsverhoging van de spoorwegbeheerder af en kondigden ze aan ook tíjdens de kerstdagen te staken, terwijl ze al meerdere dagen staken in aanloop naar Kerst en na de jaarwisseling. In reactie zei een minister dat de vakbonden „het land niet moeten gijzelen en de plannen van honderdduizenden gezinnen voor Kerst niet moeten dwarsbomen”. Naar schatting is de economische schade voor de horeca vanwege afgezegde reserveringen rond de 1,5 miljard pond (1,75 miljard euro).

Kalkoen is 19 procent duurder. Aardappelen: 20 procent. Cranberry’s en sauzen: 33 procent duurder

Vakcentrale TUC op sociale media

Duur kerstdiner

Vakbonden gebruiken intussen de gestegen kosten voor het kerstdiner dit jaar om hun eis voor hogere salarissen te rechtvaardigen. Uit een filmpje van vakcentrale TUC op sociale media, met beelden van een copieus gedekte tafel: „Kalkoen is 19 procent duurder. Aardappelen: 20 procent. Cranberry’s en sauzen: 33 procent duurder. De kosten voor het kerstdiner zijn drie keer zo snel gestegen als de lonen. Als we willen dat Groot-Brittannië een fijne Kerst heeft, dan heeft het land een loonsverhoging nodig.”

Die eis voor hogere lonen is de gemene deler van alle stakingen. In eerste instantie willen de bonden een compensatie omdat de salarissen achterblijven bij de inflatie. Die lag in het VK volgens de recentste cijfers van oktober op 11,1 procent, het hoogste percentage in veertig jaar.

Ondanks de loonstijgingen van dit jaar in de publieke en semipublieke sector – gemiddeld 2,2, procent – zorgt die hoge inflatie voor een netto achteruitgang. In het bedrijfsleven lag de loonstijging hoger, gemiddeld 6,6 procent. Voor meer dan de helft van de Britten vallen de maandelijkse lasten inmiddels hoger uit dan hun inkomsten, berekende het Britse Nationaal Instituut voor Economisch en Sociaal Onderzoek.

VK blijft achter

Een dieperliggende oorzaak is dat de Britse lonen internationaal gezien al langer achterblijven; dat was al zo ver vóór de door huidige energiecrisis. Sinds de financiële crisis van 2008 valt de productiviteitsgroei in het VK consequent tegen, waardoor de economie als geheel minder hard groeit en salarissen dus ook minder toenemen. De productiviteit nam in het VK met 0,4 procent per jaar toe sinds 2008, terwijl dit in andere landen van de OESO, de 38 rijkste industrielanden ter wereld, op 0,9 procent lag. Investeringen uit zowel het bedrijfsleven als de overheid blijven in het VK achter.

Naast de looneisen zijn er specifieke problemen die de verschillende sectoren graag opgelost zien. Het ambulancepersoneel vraagt bijvoorbeeld vooral om een oplossing voor de lange wachttijden bij ziekenhuizen. Ambulancemedewerkers die normaal gesproken tien patiënten per dienst zouden helpen, kunnen er nu maar twee of drie vervoeren. In de meeste districten halen ambulances de streeftijd niet van maximaal achttien minuten aanrijtijd bij serieuze meldingen, bijvoorbeeld bij een hartaanval of plotselinge pijn op de borst.

Bij de spoorwegen gaan de onderhandelingen naast salarissen over modernisering. De spoorbeheerders willen de meeste fysieke loketten voor kaartjes sluiten omdat nog maar 13 procent van de klanten hun kaartjes bij zulke loketten koopt. Maar de vakbonden zien daarin vooral een manier om van personeel af te komen en zij willen een garantie dat er geen ontslagen vallen tot 2025.

Niet kordaat

Politiek gezien is intussen de vraag wie de Britten verantwoordelijk houden voor de overlast. De sympathie van burgers voor de vakbonden en hun stakingen wisselt per sector. Meer dan de helft van de inwoners heeft begrip voor stakingen in de gezondheidszorg – artsen en verpleegkundigen waren de helden van de coronacrisis en de gezondheidszorg kampt met grote achterstanden – terwijl een meerderheid van de Britten de stakingen van het treinpersoneel niet steunt. Mick Lynch, voorman van transportvakbond RMT, heeft zijn excuses al aangeboden voor de overlast tijdens Kerst. Voor niet-rijdende treinen raakt het geduld op, omdat het treinpersoneel ook van de zomer al veel heeft gestaakt.

De regering kondigde aan dat het leger zal worden ingezet om ambulances te besturen

Maar, zoals het conservatieve tijdschrift The Spectator constateerde: het kan heel goed dat Britten de stakingen als onderdeel zien van de algemene problemen waar het VK mee zit (arbeidstekorten, hoge energieprijzen, een dreigende recessie) en dus naar de Conservatieve regering kijken voor een oplossing.

En het lukt de regering-Sunak vooralsnog niet om tot oplossingen te komen. Belangrijk probleem is voor hen dat hogere lonen ook de inflatie verder kunnen opdrijven. Sunak heeft vorige week een speciale werkgroep opgericht die moet helpen overlast van de stakingen te beperken. En de regering kondigde aan dat het leger zal worden ingezet om bijvoorbeeld ambulances te besturen.

Wat voorlopig vooral blijft hangen zijn losse opmerkingen van Sunaks kabinetsleden die proberen te bemiddelen of om begrip vragen dat de lonen niet zo hard kunnen stijgen als de bonden graag zouden zien. Partijvoorzitter Nadhim Zahawi bijvoorbeeld gaf de schuld aan de Russische president Poetin vanwege zijn inval in Oekraïne en vroeg de vakbonden in te binden om „de eenheid te bewaren, want verdeeldheid is precies wat Poetin graag ziet”. Het riep boze reacties op: alsof Poetin verantwoordelijk is voor de problemen in de gezondheidszorg, waar 7 miljoen Britten wachten op een afspraak bij een arts.