Speciaal aanklager tegen Trump moet schijn van partijdigheid vermijden

Kan de benoeming van een speciaal aanklager de angel halen uit de strafrechtelijke onderzoeken naar Donald Trump – Amerikaans burger, maar ook presidentskandidaat? Minister Merrick Garland (Justitie) heeft vrijdag zo een speciaal aanklager benoemd en hoopt zodoende de schijn van partijdigheid te vermijden bij de vervolging van een politieke tegenstander van president Joe Biden en diens regering. De aanstelling van de ervaren magistraat Jack Smith kwam enkele dagen nadat Trump zijn kandidatuur voor de presidentsverkiezingen van 2024 had bekendgemaakt.

Het gaat om het strafrechtelijk onderzoek naar wederrechtelijk bezit van vertrouwelijke staatsdocumenten en naar de gebeurtenissen rond 6 januari 2021, toen Trump vanachter het Witte Huis opriep om te protesteren tegen de bekrachtiging van Bidens verkiezingsoverwinning. Dat protest liep uit op de gewelddadige bestorming van het Capitool door Trumps aanhangers. Hierbij kwamen enkele mensen om het leven.

Lees ook dit artikel: ‘Trump is het middelpunt van het verhaal van wat op 6 januari gebeurde’

In beide zaken heeft het Openbaar Ministerie flink wat getuigen gehoord voor een zogenoemde grand jury, die moet beslissen of de bewijzen die justitie presenteert sterk genoeg zijn om de zaak voor de rechter te brengen. Veel van de handelingen van het Openbaar Ministerie zijn bekend geworden, ook al doordat de verdachte en zijn advocaten zich op verschillende manieren verzetten tegen de voortgang van de onderzoeken. Zo heeft Trump via de rechter afgedwongen dat een arbiter onderzoekt of de documenten die de FBI bij een huiszoeking in de woning van Trump aantrof, staatsgeheimen bevatten. Komende dinsdag doet het OM een nieuwe poging om deze special master van zijn taak te ontheffen.

Kritiek van rechts en links

Garland zei vrijdag in een verklaring dat het „in het algemeen belang” is om de zaak over te dragen aan een aanklager die weliswaar formeel ondergeschikt blijft aan de minister van Justitie, maar geen regelmatige ruggespraak hoeft te houden met het departement. Desondanks kwam de kritiek van rechts en links meteen op gang. Tegenstanders van Trump vrezen dat de benoeming van de speciaal aanklager de onderzoeken zal vertragen. Over minder dan twee jaar zijn de verkiezingen waarin Trump de Republikeinse kandidaat wil zijn en de laatste onderzoeken van een speciaal aanklager hebben (veel) langer dan twee jaar geduurd. Dit zou betekenen dat Trump zonder belemmering kan deelnemen aan de verkiezingen voor een ambt dat hij zelf met druk, dreigementen en geweld wilde behouden na de verloren verkiezingen van 2020.

Lees ook: De rechtsstaat trilt voor Trump

Aan de rechterkant werd de aanklager zelf aangevallen. Voordat hij werd benoemd, was Smith hoofdaanklager bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, waar hij het onderzoek deed naar mensenrechtenschendingen in de oorlog in Kosovo (1998-1999). Eerder gaf hij onder meer vanuit het ministerie van Justitie leiding aan de afdeling die politieke corruptie onderzoekt. Jim Jordan, de Republikeinse afgevaardigde die vanaf januari in het nieuwe Huis voorzitter van de justitiecommissie zal worden, stuurde een tweet door met een artikel over Smiths onderzoek naar campagnefinanciering. Suggestie: de man is partijdig.

Meerderheid

Vooruitlopend op hun meerderheid in de nieuwe samenstelling van het Huis van Afgevaardigden hebben verschillende Republikeinen al aangekondigd dat ze Merrick Garland willen afzetten, om te beginnen wegens de goedkeuring die hij gaf aan de huiszoeking bij Trump. Donald Trump zelf betitelde de aanstelling van Smith als „angstaanjagend machtsmisbruik”.

Het is de tweede keer dat Trump te maken krijgt met een speciaal aanklager. De eerste, Robert Mueller, werd aangesteld in 2017 om onderzoek te doen naar mogelijke banden tussen Rusland en Trumps campagne voor de verkiezingen van 2016. Dat onderzoek duurde twee jaar en leidde niet tot een aanklacht van Trump. Mueller tekende wel aan dat een aanklacht wegens belemmering van de rechtsgang op zijn plaats was geweest, maar dat hij daarvan had afgezien omdat hij wist dat de toenmalige minister van Justitie, de door Trump benoemde William Barr, vervolging van een zittende president per definitie onrechtmatig vond.