Amputaties en steniging keren terug in Afghanistan met de herinvoering van de sharia

Zorgen over mensenrechten

De speciale VN-gezant Richard Bennett waarschuwde in september voor „toenemend autoritarisme” onder de Taliban. Volgens hem werken ze aan „het terugdraaien van vrouwenrechten, represailles tegen tegenstanders en critici, en het beperken van de vrijheid van meningsuiting”. Nasir Ahmad Andisha, die bij de VN de verjaagde Afghaanse regering vertegenwoordigt, sprak van „gender-apartheid”.

De 32-jarige Mansour, medewerker van een internationale ngo in Kabul, merkt dat de sociale kloof steeds dieper wordt. Hij deelt af en toe nieuws vanuit de provincie Kabul. Toen eerder deze maand de resultaten van het landelijke universitair toelatingsexamen werden gepubliceerd, viel hem op dat geen enkele meisjesnaam in de toptien stond. „Iedereen vermoedt dat de beste studentes gewoon zijn geschrapt. Als volgend jaar geen enkel meisje meedoet aan de toets, is dat precies de uitkomst die de Taliban willen.” Direct na de machtsovername werd veel meisjes de toegang tot onderwijs, meestal vanaf de middelbare school, ontzegd.

Lees ook dit artikel: Een jaar na de val van Kabul: ‘Mijn land is onherkenbaar, dramatisch veranderd’

Mansour ziet nog meer voorbeelden van religieuze druk op burgers in en rond de hoofdstad. Zo zouden winkeliers in sommige districten in Kabul zijn opgedragen de luiken te sluiten tijdens het vrijdaggebed. Kappers mogen de baarden van klanten niet meer knippen of scheren. „Bij mij en buren werd een pamflet in de bus gegooid waarin stond dat het verplicht was dagelijks naar de moskee te komen voor gebed. Maar veel mensen durven tegelijkertijd niet – ik denk dat er bijna wekelijks wel explosies of incidenten zijn.”

Criminaliteit neemt toe

De steeds strakkere sociale controle strookt niet met de beweringen van de Taliban in augustus vorig jaar, toen de groepering ten overstaan van de wereldpers een ‘versie 2.0’ van haar bewind beloofde, die meer gematigd zou zijn dan voorheen. Die belofte was nooit houdbaar, denkt analist Kabir Taneja van de denktank Observer Research Foundation, die in New Delhi is gevestigd. In de recente toename van de repressie ziet hij de uiting van een richtingenstrijd binnen de Taliban: „De ideologische leiding is tot de conclusie gekomen dat het aanpassen van hun waarden tot nu toe geen voordeel heeft opgeleverd, internationaal gezien”, zegt Taneja over het bevel van Akhundzada.

Akhundzada zit in Kandahar. Die zuidelijke stad geldt traditioneel als het bolwerk van de Taliban: vanuit daar maakt de leider zijn beslissingen per decreet wereldkundig. Akhundzada is sinds 2016 leider van de Taliban. Hij gebruikt sinds de machtsovername in 2021 de titel van opperste leider, of emir, van Afghanistan. Sindsdien zijn geen beelden van hem in het openbaar getoond.

Onderwijl zou een meer pragmatische groep binnen de Taliban in Kabul hebben gepoogd om met een gematigder bewind internationaal legitimiteit te krijgen. Maar dat heeft niet het gewenste effect gehad voor de organisatie, zo schetst Taneja: „De redenering zou zijn geweest dat zij dus net zo goed weer konden terugkeren naar hun oude, fundamentalistische basis.”

Het bevel over de lijfstraffen voor onder meer dieven wijst mogelijk op moeizame law and order in het land. Organisaties die ter plekke kunnen werken, signaleren dat de criminaliteit is toegenomen. Mansour, vanuit Kabul: „In de afgelopen drie weken hadden de ordetroepen naar eigen zeggen succes in hun strijd tegen criminelen.” Het valt hem vooral op dat de eenheden „dus constant hun best moeten doen” om „de situatie te controleren.”

Hoe de fundamentalistische beleidsbeslissingen en gedragsregels door Afghanen worden geaccepteerd, is moeilijk te zeggen. Net zoals het volgens analist Taneja onduidelijk is hoe het ervoor staat met de veiligheid en stabiliteit in het land: „We weten alleen wat de Taliban willen dat wij weten, meer informatie komt niet naar buiten.” Taneja denkt dat die ondoorzichtigheid internationaal het wantrouwen aanwakkert, zeker bij directe buurlanden. „Vooralsnog blijven problemen binnen Afghanistan. Maar ik denk dat omliggende regeringen op hun hoede zijn voor grensoverschrijdende effecten, mocht chaos toenemen.”

Lees ook dit artikel: ‘Het Westen heeft de Taliban na 11 september heel groot gemaakt’