Matilde (4) heeft twee moeders. Volgens de Italiaanse overheid is dat er een te veel

Met een brede, ondeugende glimlach wacht de vierjarige Matilde Quadri-Chiarello in de deuropening op bezoek. Haar twee mama’s hebben alleen tegen haar gezegd dat „een mevrouw op bezoek komt”. Maar waarover het interview zal gaan, beseft de vrolijke blonde kleuter maar al te goed. „Mijn naam is Matilde Regenboog”, zegt ze met een schaterlach. Het meisje weet al dat straks haar dubbele achternaam misschien wordt geschrapt. Matilde begon zich zo te noemen, zeggen haar moeders, na een manifestatie van de Italiaanse Regenbooggezinnen, een vereniging van lhbti-ouders.

Samen met haar grootmoeder en haar ouders, Franca Chiarello (51) en Ilaria Quadri (48) woont Matilde in een ruim landhuis, pal in het groen van Grisignano di Zocco, een plattelandsgemeente in de Noord-Italiaanse provincie Vicenza. Oma Bianca Penello (77) heeft zich uitgeput in Italiaanse gastvrijheid en op een doordeweekse avond een uitgebreid feestmaal op tafel gezet. Franca is productontwikkelaar bij het Italiaanse modehuis Valentino, Ilaria werkt als psychologe met kinderen met een leerstoornis.

In dit ogenschijnlijk zorgeloze gezin van drie vrouwen en een kleine meid leeft een grote onrust. Franca en Ilaria moeten later deze maand naar de rechter, omdat de openbare aanklager van Padua Franca wil schrappen als ouder. De reden: Franca is niet de biologische moeder van Matilde, en heeft haar ook niet op de wereld gezet.

Italië was al een land dat in West-Europa flink achterop loopt inzake lhbti-rechten. Maar sinds de radicaal-rechtse Giorgia Meloni premier werd, wordt de klok verder teruggedraaid. Haar partij Broeders van Italië predikt zeer conservatieve waarden, en het traditionele heterogezin moet gelden als de norm. In Italië kunnen niet-hetero’s al niet wettig huwen, maar alleen een samenlevingscontract afsluiten. Draagmoederschap is er verboden, net als homoadoptie en ivf is uitgesloten voor niet-hetero’s (en alleenstaanden).

Maar dat betekent niet dat lhbti’ers er geen gezinnen vormen. In het geval van Franca en Ilaria via ivf, met een dubbele donatie (van zowel een ei- als zaadcel), in het buitenland. Beide vrouwen wilden graag adopteren, maar als lesbiennes mogen ze dat dus niet. Ilaria, die Matilde op de wereld zette, is dus biologisch gezien evenmin haar moeder, maar omdat zij in een Italiaans ziekenhuis van het kind beviel, wordt háár moederschap niet betwist.

Michela Leidi, Viola Canavesi en hun dochtertje Giulia in Bergamo. Foto Isabella De Maddalena

Juridische lacune

Over de rol van haar partner Franca is de Italiaanse wet onduidelijk. Eenvoudig gesteld: het is niet geregeld. Van die juridische lacune profiteren nu enkele progressieve steden in Noord-Italië juist, om toch beide moeders op de geboorteakte te registreren. Als een soort daad van burgerlijke ongehoorzaamheid of een politiek statement, is bijvoorbeeld de Noord-Italiaanse universiteitsstad Padua hiertoe overgegaan, net als bijvoorbeeld Bergamo en Milaan.

Ilaria beviel daarom doelbewust in Padua. Vier jaar lang hadden Ilaria en Franca alle rechten en plichten met betrekking tot hun dochter en droeg zij ook een dubbele familienaam. Toen werd Giorgia Meloni in oktober vorig jaar premier, en kwam haar oerconservatieve regering aan de macht. Al tijdens haar campagne gaf Meloni al aan te zullen strijden tegen de „genderideologie” en de „lhbti-lobby”.

Begin dit jaar stuurde minister van Binnenlandse Zaken Matteo Piantedosi vervolgens een brief rond waarin hij burgemeesters aanspoorde niet langer twee moeders samen als ouders te erkennen. In Padua zette de openbare aanklager nog een stap verder door alle geboorteaktes met twee moeders ter discussie te stellen, en daarbij bovendien zes jaar terug te gaan in de tijd.

In totaal ontvingen de moeders van 33 kinderen een aangetekende brief waarin de openbare aanklager te kennen gaf het ouderschap van de meemoeder aan te vechten. Ze kunnen zich hiertegen verzetten in een rechtbank, en daar krijgt een rechter het laatste woord. De openbare aanklager ging niet in op een verzoek van NRC voor een interview.

Stappen achteruit

De grote, bruine envelop ligt nu op de keukentafel en maakt vooral bij Franca Chiarello veel emotie los. „Het is een gortdroge, steriele brief, opgesteld in zeer bureaucratisch Italiaans”, zegt Franca. „Voor de betrokken ambtenaren is dit vast routinewerk, maar dit zet wel ons leven op zijn kop. Dat Italië voor lhbti’ers verre van ideaal was, wist ik al. Maar dat we in 2023 nog stappen achteruit zouden zetten, had ik echt niet verwacht.”

Hun rechtszaak staat later deze maand op de rol. De eerste rechtszaak, die dinsdag in Padua start, betreft een kind van reeds zes jaar oud dat straks misschien plots juridisch gezien één ouder verliest.

In Italië is over het lesbische meemoederschap een politiek conflict uitgebroken tussen de progressieve steden en de centrale overheid. „In Padua gaan wij gewoon verder met de registraties van beide moeders”, zegt Francesca Benciolini, wethouder van Demografische Diensten, gedecideerd, tijdens een gesprek op het stadhuis. „Ja, een rechter kan zo’n besluit later weer terugdraaien, maar dat kost tijd. En dan hebben beide moeders door onze registratie hier tenminste wél samen van hun moederschapsverlof kunnen genieten.”

Viola Canavesi met haar dochtertje Giulia in Bergamo.Foto Isabella De Maddalena

Michela Leidi (39), skilerares en sociaal werker, weet precies hoe het voelt en wat er in je leven verandert als je plots als moeder wordt geschrapt. Het overkwam haar eerder dit jaar. Haar partner Viola Canavesi (35), eveneens werkend in de sociaal-educatieve sector, beviel van hun dochtertje Giulia, inmiddels 16 maanden oud. Het gezin woont in een knus appartement in een plattelandsdorp even buiten de Noord-Italiaanse stad Bergamo. Je rechten als moeder verliezen, is niet alleen een emotionele klap, vertelt de vrouw terwijl ze met haar kindje ravot. Zo’n juridisch besluit brengt ook veel praktische beslommeringen mee.

Zo is er plots formele toestemming nodig om het kind op te halen bij het kinderdagverblijf. Michela kan ook niet zomaar met het kind naar de kinderarts of het ziekenhuis. En als haar partner iets zou overkomen, loopt ze in het extreemste geval het risico dat het kind officieel wordt beschouwd als een wees. „Het is allemaal erg absurd”, zegt Michela. „Omdat wij officieel zijn geregistreerd als stel, moeten we samen onze belastingaangifte doen. Inmiddels ben ik dus geen officiële ouder meer van Giulia, maar ik ben wél verplicht om voor de crèche mee te betalen.”

In de crèche zijn ze ‘pragmatisch’, vertelt de vrouw, en mag zij haar kind nog steeds gewoon gaan ophalen. En ook de kinderarts, die het gezin goed kent, doet niet moeilijk. Hierdoor voelt het dagelijkse leven niet ineens radicaal anders. „Maar ik ben wél veel banger dan vroeger”, zegt de vrouw. „Vooral als ik alleen ben met onze dochter, en mij de angst bekruipt dat ik plots met haar naar het ziekenhuis moet. Wat zeg ik dan? Dat ik de intentionele moeder ben, maar onze band niet kan bewijzen, en nog even op de biologische mama wacht?”

Franca Chiarello en Ilaria Quadri in Grisignano.Foto Claudia Corrent

Speciale adoptieprocedure

Michela doorloopt nu een speciale adoptieprocedure. Het gezin moet zes gesprekken hebben, apart en dan weer samen, met een psycholoog en een maatschappelijk werker. „Zij doen ook maar gewoon hun werk en stellen zich heel menselijk op. Maar als ze vragen ‘hoe lang kent u al de minderjarige?’ dan wil ik uitschreeuwen: al haar hele leven! Ik heb haar immers vurig gewild!”

Organisaties die zich inzetten voor lhbti- en andere burgerrechten verlenen juridische bijstand aan gezinnen in deze situatie, en brengen zulke zaken in Italië ook nationaal onder de aandacht. Zoals de Associazione Luca Coscioni, een vereniging die zich voor burgerrechten inzet. „Deze hard rechtse regering lijkt erop gebrand om een ouder te schrappen als die gay is”, zegt nationaal secretaris Filomena Gallo. „En deze overheid ligt wakker van het gebrek aan kinderen in Italië. Aan Meloni zou ik willen vragen: is het dan echt je prioriteit om een kind één van zijn ouders te ontnemen?”