Het afgelopen jaar heeft Rusland voor meer dan 1 miljard dollar aan Amerikaanse en Europese chips geïmporteerd. Dit ondanks de westerse exportsancties, die moeten voorkomen dat hoogwaardige technologie de Russische defensie-industrie bereikt.
Dat schrijft persbureau Bloomberg op basis van geheime gegevens van de Russische douane. Uit die gegevens blijkt dat meer dan de helft van de door Rusland geïmporteerde chips in 2023 werd vervaardigd door Amerikaanse en Europese bedrijven.
Onder de door Bloomberg genoemde bedrijven zijn naast het Amerikaanse Intel en Duitse Infineon ook twee in Nederland gevestigde bedrijven. Het gaat om NXP in Eindhoven en om STMicroelectronics, een Frans-Italiaans bedrijf dat formeel op Schiphol gevestigd is als naamloze vennootschap.
In totaal bleek uit de douanegegevens dat Rusland in de eerste negen maanden van vorig jaar voor 1,7 miljard dollar (1,56 miljard euro) aan chips zou hebben geïmporteerd. Het grootste deel daarvan, 1,2 miljard dollar, zou zijn geëxporteerd door in totaal twintig bedrijven, onder welke ook enkele Chinese en Taiwanese firma’s. In de door Bloomberg geanalyseerde douanedata staat niet vermeld hoe, of via welke route, de westerse technologie Rusland heeft kunnen bereiken. Weliswaar kan Rusland de producten niet meer direct invoeren, maar via derde landen als China, Turkije, Kazachstan, of de Verenigde Arabische Emiraten zijn chips en andere gesanctioneerde producten nog steeds te bemachtigen.
In een reactie laat NXP weten aan NRC dat het bedrijf „vastbesloten” is zich „aan de wet te houden”. „We werken er hard aan om ervoor te zorgen dat onze producten niet op oneigenlijke wijze terechtkomen in landen waarop embargo’s rusten, waaronder Rusland, Iran en Wit-Rusland, voor het gebruik van wapens en voor andere systemen waarvoor ze niet bedoeld zijn”, aldus een verklaring per e-mail.
Lees ook Van iPhones tot auto’s: hoe Rusland westerse sancties weet te omzeilen en de schappen gevuld houdt
STMicroelectronics zegt per e-mail te voldoen aan „alle internationale handelsregels” middels een intern controleprogramma dat bestaat uit procedures en trainingen. NXP en STMicroelectronics zeggen beide geregeld contact te hebben met overheidsinstanties.
Geen enkele manier
Ook de andere bedrijven in kwestie hebben volgens Bloomberg verklaard dat zij „volledig voldoen” aan de sanctiemaatregelen, hun activiteiten in Rusland hebben gestaakt na de Russische invasie van Oekraïne en de regels op geen enkele manier hebben overtreden.
De onthulling toont eens te meer hoe lastig het is om, in een geglobaliseerde wereld, een volledige naleving van sancties af te dwingen en alle aanvoerroutes af te knijpen.
Hoewel de VS en Europa die landen dreigen met ‘secundaire’ sancties – sancties die bedrijven en banken in doorvoerlanden moeten treffen – is het vrijwel onmogelijk om de export via dergelijke routes te controleren. Het gaat daarbij ook dikwijls om dual use-producten: medische of huishoudelijke artikelen, zoals wasmachines, waarvan onderdelen zoals chips kunnen worden gebruikt voor de defensie-industrie.
Vorige maand onthulde onderzoeksprogramma Nieuwsuur dat een bedrijf uit Voorschoten dat in handen was van een Russische eigenaar gesanctioneerde technologie via de Baltische Staten naar Rusland exporteerde. Begin januari deed opsporingsdienst FIOD drie aanhoudingen in het kader van een grootschalig onderzoek naar het omzeilen van de Europese sancties tegen Rusland. De twee mannen en een vrouw uit Den Haag worden ervan verdacht de sancties tegen Rusland te hebben omzeild en deel uit te maken van een internationaal smokkelnetwerk.
Lees ook ‘Nederlands bedrijf omzeilde sancties tegen Rusland’
