Medewerkers op Schiphol die koffers laden en lossen, kerosine tanken, eten aan boord brengen of op een andere manier vlakbij de vliegtuigen moeten werken, worden structureel blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen.
Werkgevers op het vliegveld – Schiphol zelf, de luchtvaartmaatschappijen, de grondafhandelingsfirma’s en andere dienstverleners – doen te weinig om werknemers te beschermen tegen de uitstoot.
Dat stelt de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA). De inspectie publiceerde vrijdag haar definitieve onderzoek naar de blootstelling aan uitlaatgassen op het platform en de arbozorg op de luchthaven. De bedrijven op Schiphol moeten nu zo snel mogelijk maatregelen nemen om de uitstoot te verlagen, aldus de inspectie.
De dienst begon haar onderzoek na december 2021, toen vakbond FNV met een zogeheten handhavingsverzoek kwam. Zeker tweeduizend werknemers komen met de uitlaatgassen in aanraking: niet alleen grondmedewerkers, maar ook bijvoorbeeld mensen die minder-valide passagiers naar het vliegtuig begeleiden of werknemers van aannemers die bouwen op de luchthaven.
In mei 2023 publiceerde de inspectie al een voorlopig besluit. De conclusie: werken op het platform is slecht voor de gezondheid en er moeten passende maatregelen worden genomen om het werk te verbeteren.
De NLA stelde in mei dat Schiphol al zeker vijftien jaar wist van de schadelijke gevolgen van vliegtuiguitstoot voor werknemers en dat de luchthaven al die tijd heeft nagelaten de blootstelling aan te pakken. Nog steeds is het plan van aanpak dat Schiphol heeft opgesteld om de luchtkwaliteit op het platform te verbeteren onvoldoende, aldus de NLA.
Lees ook Schiphol mag onbeperkt ‘zeer zorgwekkende stoffen’ uitstoten, als enige bedrijf in Nederland
Blootstelling ‘evident’
De inspectie concludeert nu definitief dat werknemers op het platform te lang worden blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen in te hoge concentraties. Die stoffen komen zowel vrij bij de verbranding van kerosine door vliegtuigen als van diesel door grondvervoer.
Dieselmotorenemissie (DME) staat al langer op de lijst van kankerverwekkende stoffen die de arbozorg hanteert. Werkgevers moeten zich tot het uiterste inspannen om hun personeel te beschermen tegen DME. Kerosinemotorenemissie (KME, vliegtuiguitstoot) daarentegen ontbreekt op die lijst. Dat heeft geleid tot veel discussie.
De betrokken bedrijven kregen sinds mei zes weken de tijd om te reageren op het voorlopige onderzoek van de NLA. Schiphol en KLM stelden daarbij dat, in eenvoudige termen, niet is bewezen dat het verbranden van kerosine kankerverwekkende uitstoot geeft. De NLA laat niets heel van die bezwaren, verwijzend naar onderzoek van onder meer het RIVM.
De inspectie noemt het „evident” dat werknemers aan de airside (bij de vliegtuigen) worden blootgesteld aan kankerverwekkende en mutagene stoffen die vrijkomen bij kankerverwekkende processen. Mutagene stoffen kunnen het erfelijk materiaal beschadigen en in combinatie met andere stoffen kanker veroorzaken. „De werkgever kan zijn zorgplicht om deze blootstelling te vermijden of minimaliseren niet terzijde schuiven”, stelt de NLA.
Maatregelen
De Arbeidsinspectie eist dat Schiphol op korte termijn maatregelen neemt om het gebruik van vliegtuigmotoren rond de platforms te beperken. Toestellen moeten langer worden gesleept, verder van de gate, voordat ze hun eigen motoren mogen gebruiken. Ook moet het gebruik van de hulpmotor (auxiliary power unit, APU) worden beperkt. De APU zorgt voor stroomvoorziening en airconditioning in een vliegtuig aan de gate.
Het gevolg hiervan is dat Schiphol de komende jaren meer en sneller zal moeten investeren in de elektrificatie van zijn voorzieningen. Ook moet de luchthaven strengere regels opleggen aan vliegtuigen die vertrekken en aankomen. Als er nog geen plek is aan de gate moet een toestel wachten buiten de zogenoemde ‘groene zone’. Dat is een gebied rond de gates waar de vliegtuiguitstoot beperkt is.
Vakbond FNV wil dat werknemers die ziek zijn geworden door de uitstoot van vliegtuigen een beroep kunnen doen op een bestaande regeling voor het werken met gevaarlijke stoffen. Ze hebben daarmee recht op een eenmalige financiële tegemoetkoming van de overheid, aldus de bond.
In een persverklaring van de FNV zegt Gerben de Jong, operationeel leidinggevende op Schiphol en actief lid van de vakbond, dat hij blij is met de erkenning van de Arbeidsinspectie. „Maar een echte oplossing laat nog altijd op zich wachten. Door de jaren heen hebben wij veel collega’s verloren aan kanker en hartproblemen. Achteraf is het moeilijk te bewijzen dat dit door de uitstoot komt, maar nu is in ieder geval duidelijk dat het verre van gezond is.”
Schiphol zegt in een schriftelijke reactie de bevindingen van de Arbeidsinspectie „uiterst serieus” te nemen, maar die nog wel verder te moeten bestuderen. Wel stelt de luchthavendat „goede arbeidsomstandigheden en een gezonde werkplek” prioriteit zijn in de nieuwe koers die de luchthaven is gaan varen sinds het voorjaar van 2023. De luchthaven zegt dat er in de loop der jaren veel verbeteringen zijn doorgevoerd, maar dat deze „sneller en beter” moeten. „Het is jammer dat het ons met de sector onvoldoende is gelukt om dit op te lossen en dat de Arbeidsinspectie eraan te pas moet komen.”
De grootaandeelhouder van Schiphol met bijna 70 procent van de aandelen, de Nederlandse staat, laat via het verantwoordelijk ministerie van Financiën weten het rapport van de Arbeidsinspectie zeer serieus te nemen. De bevindingen zullen door de staat met Schiphol worden besproken. Volgens de woordvoerder is het ministerie sowieso al doorlopend in gesprek met de luchthaven over verbeteringen in duurzaamheid en sociale omstandigheden. „Het is wel positief dat Schiphol nu erkent dat dit sneller en beter moet.”
Aanvulling (26 januari 2024 11.00 en 14.00 uur): Reactie van Schiphol en ministerie van Financiën zijn toegevoegd aan dit bericht.
