Opinie | Het verbieden van het zwemmen in buitenwater is een gemakzuchtig reflex

Aan de Coolhaven in Rotterdam ligt een enorme bak tamelijk schoon water midden in een versteende stad. Nieuwe, brede trappen in een vers parkje leiden tot aan de lonkende waterkant, terwijl door het brede water af en toe trage binnenvaartschepen een iets verder gelegen sluis indraaien. Een stadsoase die gemaakt lijkt om te zwemmen, en dat doen dan ook talloze Rotterdammers deze verzengende zomer. Maar aan het zwemmen in de Coolhaven komt een eind; de gemeente gaat handhaven. In de brandende zon, in hun donkere uniformen, staan handhavers er nu boetes uit te delen.

Het is een goed voorbeeld van wat ons te wachten staat als de werkgroep wildzwemmen onder leiding van het RIVM straks met zijn aanbevelingen komt. Die kennen we grotendeels al: er zal alléén op de officiële zwemplekken in Nederland gezwommen mogen worden, op andere plekken gaat ‘actief ontmoedigd’ worden – boetes dus, of het moeilijk maken om bij het water te komen.

Dat wordt geen wet, maar een instructie aan gemeenten. En als het RIVM zijn zin krijgt, zullen gemeenten waarschijnlijk ook ‘eindelijk’ het zwemmen in grote rivieren gaan verbieden – dat wil het RIVM al jaren. In de praktijk zal dat neerkomen op een omkering van het systeem. Nu geldt in Nederland voor zwemmen; toegestaan tenzij verboden. Dat wordt dan: verboden tenzij toegestaan.

Het is de wereld op zijn kop. Het werkelijke probleem wordt niet aangepakt; vervuiling en toegenomen verkeersdruk op het water. Het is een gemakzuchtige reflex om dan maar de zwemmer uit het water te weren. Oneerlijk bovendien, want als er mensen zijn die zich bewust zijn van hun plek in de natuur, die zich weten te schikken, zijn het zwemmers wel.

Lees ook: Watersporters kennen de regels op het water niet

Toch haalt het RIVM weer de mythes van stal dat zwemmers in de schroeven van de voorbijkomende schepen terecht zullen komen, of verdrinken omdat ze verrast worden door stroming in de rivieren. Maar daar verdrinken zwemmers niet, en niet om die redenen. Ieder jaar verdrinken er tegen de 100 zwemmers in dit land. Dat gebeurt waar veel mensen zwemmen, en dat is dus nog steeds veelal bij de officiële zwemlocaties. Het zijn helaas in de meeste gevallen kleine kinderen of volwassenen die niet zo goed kunnen zwemmen, bijvoorbeeld omdat ze ergens zijn opgegroeid waar zwemles niet zo gewoon is als in Nederland. En er worden ieder jaar wel zwemmers aangevaren, maar door jetski’s en motorbootjes, niet door de trage, voorspelbare binnenvaartschepen.

Als er zorgen zijn over zwemveiligheid, voer dan verplicht schoolzwemmen (afgeschaft in de jaren tachtig wegens bezuinigingen) weer in en verstrek nieuwkomers goede zwemlessen. Stimuleer kinderen niet alleen hun A- maar ook hun B- én C-diploma halen. Leer ze in open water zwemmen zoals in Zeeland al gebeurt.

Blauwalg en zwemmersjeuk

Daarbij zou het zwemwater niet schoon genoeg zijn, en dan is zwemmen volgens Europese richtlijnen verboden. Werd die richtlijn maar opgevat als een aansporing om de kwaliteit van het zwemwater te verbeteren. Want op veel officiële zwemplekken ís het zwemwater ook van abominabele kwaliteit. Blauwalg en vooral zwemmersjeuk (parasieten uit vogelpoep) zijn een toenemend probleem. Besteed daar energie aan, gemeente, en gebruik de richtlijn niet om naar verkoeling snakkende burgers mee lastig te vallen.

Bovendien: dat is het systeem. Mensen die zeker willen weten dat het zwemwater betrouwbaar is, kunnen terecht op de plekken waar de waterkwaliteit regelmatig wordt gemeten. Mensen die op andere plekken zwemmen, nemen een (zeer overzichtelijk) risico op, pakweg, diarree. Die mensen maken bovendien ook gebruik van de ‘wisdom of crowds’: ze zwemmen waar ook andere mensen zwemmen, omdat die weten dat dat daar veilig kan.

Lees ook: Mensen verdrinken vooral in open water. ‘Tegen de mui in zwemmen gaat niet, de stroming is te snel’

Daar zou de overheid ook wat meer op mogen vertrouwen, deze voorgestelde aanpak is de betutteling ten top. Mensen zijn niet gek, er wordt sinds mensenheugenis in de kanalen, plassen en rivieren van Nederland gezwommen, en sinds zwemles anderhalve eeuw geleden op initiatief van Amsterdamse notabelen gemeengoed werd met een steeds dalend aantal verdrinkingen.

We moeten de zwemcultuur in Nederland koesteren, en ook het milde anarchisme wat daaraan gepaard gaat en dat aan de vreedzame zwemmers eigen is. Als het vriest wordt overal geschaatst, als het warm is gezwommen. In een land als België, met een ‘nee, tenzij’-systeem, zijn ze jaloers op onze vrijheid.