Naarmate er meer beelden uit de Gazastrook naar buiten komen van broodmagere, hongerende kinderen en wanhopige volwassenen, groeit de druk op Israël en indirect ook op de Verenigde Staten, Israëls belangrijkste bondgenoot, om de noodlijdende bevolking te helpen of althans buitenlandse hulpverleners in de gelegenheid te stellen om dat te doen. De Amerikaanse president Joe Biden kwam daarom donderdag tijdens zijn jaarlijkse State of the Union-toespraak met een nieuw opmerkelijk plan. Ook EU-landen, waaronder Nederland, beloven nu actie.
1 Wat behelst Bidens plan?
President Biden kondigde donderdagavond aan dat het Amerikaanse leger een tijdelijke haven zal aanleggen op een plaats langs de Gazaanse kust om via Cyprus meer humanitaire hulp aan te voeren. Volgens VN-functionarissen lijden momenteel zo’n 576.000 Gazanen honger en kampt ook de rest van de 2,3 miljoen inwoners met ernstige voedselschaarste. Ook drinkwater is er nauwelijks. De bedoeling is nu een drijvende pier aan te leggen, waarlangs grotere schepen kunnen aanmeren met aanzienlijke hoeveelheden hulp. Israël liet weten deze operatie te steunen. Het zal de hulpgoederen al inspecteren op Cyprus, dat eveneens een centrale rol bij de operatie inneemt. Sigrid Kaag, de Nederlandse oud-minister die de humanitaire hulp namens de VN coördineert, verwelkomde het Amerikaanse initiatief maar onderstreepte dat meer hulp via de landroute veel sneller en doelmatiger zou zijn.
Lees ook In Gaza ligt hongersnood op de loer
2 In hoeverre helpt dit de Gazanen?
Dat is nog onzeker. De VS schatten nog dertig tot zestig dagen nodig te hebben om de pier aan te leggen. De eerste Amerikaanse schepen met genie-troepen en apparatuur moeten nog uit de VS vertrekken. Ook is onduidelijk hoe de hulp vervolgens de noodlijdende burgers van Gaza zal bereiken. Met name in het noorden van de Gazastrook, waar de hoogste nood heerst, is de toestand zeer gevaarlijk. Ook elders in de Gazastrook is de infrastructuur verwoest en wordt vaak nog hevig gevochten. Maar Biden zei de verstrekking van de hulp verder aan de VN en andere hulpverleners te willen overlaten. Hij wil daar geen Amerikaanse militairen voor inzetten.
Wel zal er al sneller hulp op kleinere schaal per boot arriveren uit Cyprus. Israëlische functionarissen bevestigden tegenover The New York Times dat schepen met hulp van de Verenigde Arabische Emiraten na inspectie op Cyprus deze vrijdag naar Gaza zouden varen. Daar zou de lading met kleinere boten aan land worden gebracht, waarna al aanwezige medewerkers van World Central Kitchen, de organisatie van de Spaans-Amerikaanse chef-kok José Andrés, voor de verdere distributie zorgen. Ook enkele Europese landen, waaronder Nederland, willen via Cyprus hulp naar Gaza verschepen, kondigde de Europese Commissie vrijdag aan. Mogelijk zou dat al dit weekend beginnen. Hoe de distributie aan land zou gaan, bleef onduidelijk.
3 Waarom kiest Biden deze aanpak?
De druk om hulp te verlenen is de laatste weken steeds verder toegenomen. Toch laat Israël – tot ergernis van de VS en anderen – nog altijd maar mondjesmaat hulp toe, omdat het zich ervan zegt te willen vergewissen dat deze hulp niet aan Hamas ten goede komt. Bijna tweeduizend vrachtwagens wachten buiten de Gazastrook op groen licht om hun hulpgoederen af te leveren. Toen er vorige week voor het eerst sinds 23 januari een konvooi met meel bij Gaza-Stad arriveerde, ontaardde dit echter in een bloedbad. Wanhopige, hongerige Gazanen bestormden de vrachtwagens, waarna Israëlische militairen het vuur openden. In totaal vielen er ruim honderd doden, sommigen vertrapt, anderen doodgeschoten.
Niet alleen Israël kwam meer en meer onder druk te staan, dat gold ook voor Biden. Vooral uit het Democratische kamp kreeg hij steeds meer kritiek dat hij zich te weinig inspande om Israël tot een staakt-het-vuren te dwingen. Sommigen weigerden daarom bij de voorverkiezingen voor de Democratische kandidaat voor het presidentschap op hem te stemmen. Dit is een van de redenen voor Biden om snel iets concreets te doen. De laatste dagen gebeurde dat met voedseldroppings boven de Gazastrook, maar langs deze weg konden slechts tienduizenden mensen tegelijk worden geholpen. De nieuwe haven zou veel meer hulp tegelijk mogelijk maken, al erkennen ook Amerikaanse functionarissen dat hulpverlening via de landroute nog veel efficiënter zou zijn.
4 Is er nog kans op een bestand?
Meer dan met een tijdelijke haven zou de bevolking gediend zijn met een staakt-het-vuren. De indirecte onderhandelingen hierover tussen Israël en Hamas, geassisteerd door Qatar, Egypte en de VS, zijn echter opnieuw vastgelopen. De delegatie van Hamas vertrok donderdag onverrichterzake vanuit Caïro naar Qatar. Volgens Amerikaanse onderhandelaars is het breekpunt dat Hamas een definitief staakt-het-vuren eist, terwijl Israël hooguit voor een tijdelijk bestand voelt. De hoop om nog een akkoord te bereiken voor het begin van de islamitische vastenmaand ramadan, rond dit weekeinde, is daarmee voorlopig vervlogen.
