Nigeriaanse leger beticht van gedwongen abortussen en executies van kinderen

Een geheim abortusprogramma waarin bij mogelijk meer dan tienduizend vrouwen en meisjes tegen hun wil en soms zonder dat zij dit wisten de zwangerschap werd beëindigd. Nog eens duizenden kinderen, sommigen amper enkele jaren oud, die het slachtoffer werden van gerichte executies. De daders, volgens persbureau Reuters: het Nigeriaanse leger. In hun strijd tegen de jihadisten van Boko Haram zouden zij daarbij zelfs de allerjongsten niet sparen.

De onthullingen komen uit langdurig onderzoek van Reuters in de noordoostelijke staat Borno, die al ruim dertien jaar gebukt gaat onder het geweld en de ontvoeringen van Boko Haram. Niet voor het eerst blijkt dat daarbij ook het leger zich meedogenloos opstelt, met soldaten die zich schuldig maken aan mogelijke oorlogsmisdaden. Al in 2015 maakte Amnesty International melding van buitengerechtelijke executies, willekeurige arrestaties en gedwongen verdwijningen.

De bevindingen van Reuters gaan nog een stap verder en wijzen op een doelgerichte campagne om „de samenleving te zuiveren” van kinderen verwekt door Boko Haram-strijders, zoals een zorgverlener betrokken bij het vermeende abortusprogramma het tegen de journalisten noemde. Vanuit het leger zouden de kinderen, wier moeders veelal waren ontvoerd en verkracht door leden van de terreurgroep, worden gezien als „potentiële Boko Haram-strijders”.

„Waarom zou men kinderen hiervan beschuldigen? Als je hun levens beëindigt, ontneem je hen de kans én het recht deze claims te ontkrachten”, zegt Aminu Hayatu, conflictonderzoeker bij Amnesty in Nigeria. Hayatu documenteerde de afgelopen jaren talloze misdaden begaan door soldaten in Borno. De nieuwe onthullingen passen in een voor hem bekend patroon. Maar, als ze waar blijken, is de schaal waarop deze misstanden plaatsvonden „schokkend”, zegt hij.

‘Het zijn geen kinderen voor mij’

Reuters zegt te beschikken over meerdere documenten, waaronder patiëntenlijsten, en sprak met tientallen getuigen. Niet alleen slachtoffers, maar ook soldaten, leden van gewapende milities, bewakers en chauffeurs die zeiden bij de gedwongen abortussen of de executies van kinderen betrokken te zijn geweest. Sommigen hadden spijt. Anderen allerminst.

„Het zijn geen kinderen voor mij”, citeert Reuters een militair wiens beste vriend door de jihadisten werd gedood. „Ze zijn Boko Haram.”

Vrouwen die door de jihadisten waren ontvoerd en later door het leger werden bevrijd, vertelden Reuters hoe zij in eerste instantie opgelucht waren. Die opluchting was van korte duur. Een moeder beschreef hoe soldaten haar pasgeboren tweeling voor haar ogen verstikte. Een ander hoe zwangere vrouwen en tienermeisjes die een abortus weigerden, werden geslagen, onder schot gehouden of gedrogeerd. Anderen kregen pillen en injecties zonder dat ze wisten waarvoor.

Abortus is in Nigeria alleen toegestaan als het leven van de moeder in gevaar is.

Het hoofd van het leger ontkent de aantijgingen stellig. Hij wil niet „zijn energie verspillen” aan een onderzoek – waartoe onder andere de secretaris-generaal van de Verenigde Naties heeft opgeroepen. Eerder werd in een lang persbericht van het leger al gesproken over „fictieve verhalen” bedoeld om „Nigeria’s instituten te demoniseren”.

,,Ontkennen alleen is niet genoeg”, reageert Hayatu van Amnesty. „Zeker niet wanneer je naar hun trackrecord kijkt.”

Amnesty stapte in 2015 naar het Internationaal Strafhof in Den Haag. De aanklager oordeelde daar vijf jaar later genoeg aanleiding te zien om mogelijke oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid te onderzoeken, begaan door beide partijen in het conflict. Maar een daadwerkelijk onderzoek is nog niet geopend.

Moeilijk te onderscheiden

Het noordoosten van Nigeria is sinds 2009 het epicentrum van een jihadistische opstand van Boko Haram, dat zich later opsplitste in verschillende facties en berucht werd door onder meer de ontvoering van driehonderd schoolmeisjes in Chibok. Het conflict eiste al meer dan 350.000 levens, volgens schattingen van de VN. Door het geweld, maar ook door honger en ziekte. Zo’n twee miljoen anderen sloegen op de vlucht. Ook het leger leed zware verliezen.

,,Vooral tussen 2013 en 2016 stond het leger onder enorme druk en werden ze overweldigd door mensen die ze ervan verdachten bij Boko Haram te horen”, zegt Vincent Foucher, research fellow aan het Centre Nationale de la Recherche Scientifique in Bordeaux. Dat was met name toen het in 2015 een groot tegenoffensief was begonnen en hele gebieden op de jihadisten werden terugveroverd. Duizenden mensen werden opgepakt, onder wie burgers die niets met Boko Haram te maken hadden.

„Het was voor de soldaten erg moeilijk de een van de ander te onderscheiden”, zegt Foucher, die onderzoek doet naar de terreurbeweging. „Destijds gingen al veel verhalen rond over mannen die werden geëxecuteerd of voor langere tijd naar de gevangenis werden gestuurd zonder een juridische procedure, en daar onder zeer wrede omstandigheden verbleven.” Volgens het Amnesty rapport uit 2015 waren er sinds 2011 meer dan zevenduizend mannen en jongens in detentie gestorven.

Met name de Giwa-barakken in Maiduguri zijn berucht. Deze barakken komen ook terug in de getuigenissen van de vrouwen die tegen Reuters zeiden hier tot een abortus te zijn gedwongen. Volgens Foucher is dat niet ondenkbaar. „Er is in het noorden een diepgeworteld geloof dat de kinderen van Boko Haram ‘besmet’ zijn”, zegt de onderzoeker.

„Sterker, ik vermoed dat de mensen die dit systeem organiseerden, het gevoel hadden dat ze de vrouwen juist hielpen. Er was de overtuiging dat Boko Haram-strijders op grote schaal vrouwen verkrachtten en dat zij gediscrimineerd zouden worden als ze met een baby terugkeerden.” De aanname dat kinderen ook door Boko Haram gerekruteerd werden, is volgens Foucher niet geheel onwaar. Abubakar Shekau, de leider die zichzelf in 2021 opblies, was daarom berucht.

Foucher: „Dat leidde tot wantrouwen en een soort algemeen beleid om kinderen uit deze gebieden als aanhangers van Boko Haram te zien die gedood moesten worden.”

Niet in Nigeria, reageerde het hoofd van de anti-terreuroperaties van het leger in het noordoosten tegen Reuters. „We respecteren vrouwen en kinderen. We respecteren iedere levende ziel.”