Opnieuw schrapt de Europese Commissie groene regelgeving in reactie op onvrede van boeren. Vrijdag deed Brussel een voorstel voor een flinke aanpassing van de Europese landbouwregels die in de praktijk vooral neerkomt op: nog slechts een minimum aan groene eisen. De afgelopen weken kondigde de Europese Commissie al andere ‘noodmaatregelen’ aan, maar nu wil ze natuurregels voor de lange termijn opschorten.
Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen spreekt in een verklaring van „krachtige en snelle actie” om „onze boeren te ondersteunen in een tijd waarin ze met talloze uitdagingen en zorgen te maken hebben.”
Het voorstel kan op brede steun van Europese lidstaten rekenen, maar komt wel op een pikant moment. Eerder deze week bracht het Europees Milieuagentschap nog een omvangrijk rapport uit over de effecten van klimaatverandering waarin vooral werd onderstreept dat een groene transformatie van de landbouwsector zeer urgent is. Natuur- en milieuorganisaties reageerden vrijdag verontwaardigd en teleurgesteld op de nieuwe aanpassingen.
Regeldruk
De afgelopen maanden gingen in verschillende EU-landen grote groepen boeren de straat op om uiteenlopende redenen – van regeldruk tot oneerlijke concurrentie en te lage prijzen. Het zette druk op nationale regeringen en daarmee ook op de Europese Commissie, die de afgelopen weken al verschillende concessies aan de boeren aankondigde. De druk om snel te handelen wordt extra vergroot door de naderende Europese verkiezingen, begin juni, waarvoor peilingen een opmars van rechtsradicale partijen voorspellen.
Eerder werd daarom al onder meer een wetsvoorstel voor pesticidereductie geschrapt. Nu gaat Brussel nog een stap verder, met het flink op de schop nemen van het zogeheten ‘Gemeenschappelijk Landbouwbeleid’: een omvangrijke set afspraken die elke zeven jaar worden gemaakt over de inrichting van de Europese landbouw.
In die afspraken zitten sinds vorig jaar ook bepaalde minimumeisen rond natuur en milieu waaraan boeren moeten voldoen – een onderdeel van pogingen de landbouw te vergroenen. Nu stelt de Commissie voor een flink aantal van die minimumeisen zo te versoepelen dat ze volgens critici nauwelijks meer iets voorstellen.
Bodemgezondheid
Zelf spreekt de Commissie van „beperkte en doelgerichte aanpassingen” die met „politieke urgentie” moeten worden genomen in reactie op een „crisissituatie in de Europese landbouw”. Daartoe stelt ze onder meer voor verplichtingen rond gewasrotatie, bedoeld om de bodemgezondheid te stimuleren, flink te versoepelen. Ook de verplichting om de bodem een tijd van het jaar te bedekken met speciale gewassen, eveneens bedoeld om die gezond te houden, vervalt.
Daarbij wordt ook de eis om een klein deel – 4 procent – van de landbouwgrond braak te laten liggen om daarmee biodiversiteit te stimuleren geschrapt. Die laatste verplichting werd eerder al voor komend jaar opgeschort, nu stelt de Commissie voor dat langdurig te doen. Wel blijft er een financiële bonus beschikbaar voor boeren die vrijwillig aan de groene eisen voldoen.
Eveneens stelt de Commissie voor om boeren met minder dan 10 hectare grond helemaal van groene verplichtingen uit te zonderen. Ook wil ze lidstaten meer ruimte geven om boeren nog meer flexibiliteit te geven in de toepassing van milieuregels als ze daartoe aanleiding zien. In crisissituaties wordt het ook eenvoudiger om regels buiten werking te stellen.
Lees ook Ook in Brussel geldt: de tractoren verschijnen, dus de groene plannen verdwijnen
In een reactie noemt het Wereldnatuurfonds de maatregelen „misplaatst”. „ Door groene maatregelen te schrappen, vernietigt de EU het beste instrument om duurzame landbouw en de Europese voedselzekerheid te garanderen: de natuur.” Natuurorganisatie Birdlife spreekt van een „frontale aanval op de milieu-elementen van het landbouwleid, die nu al het absolute minimum waren om de urgente natuur- en klimaatcrises aan te pakken.”
De voorstellen komen in aanloop naar een topontmoeting van Europese regeringsleiders volgende week donderdag, waar naast de oorlog in Oekraïne ook landbouw weer bovenaan de agenda zal staan. Eerder vroegen de regeringsleiders de Europese Commissie al om met versoepelingen voor boeren te komen. Of ze met het vrijdag aangekondigde pakket tevreden zijn is nog niet zeker. In sommige lidstaten groeit de animo om politiek ook directer te gaan ingrijpen op de prijs die boeren voor productie krijgen.
