Na het schoolbloedbad viert Uvalde zijn Dag van de Doden uitbundiger dan ooit

Veronica Luevanos en Jacob Silguero proberen er het beste van te maken. Op en rond het graf van hun dochter Jailah staan plastic en echte pompoenen, lichtgevende bloemen, bordkartonnen skeletfiguren uit de Pixar-film Coco en een vrolijke vogelverschrikkerpop. Bij het kleine, rechthoekige naamplaatje met Jailahs geboorte- en sterfjaar (2012-2022) liggen snoepjes en een zak van haar favoriete pittige chips.

„Vanochtend hebben we ontbeten met haar lievelingseten, barbacao”, vertelt Silguero, terwijl hij kleurige Día de los Muertos-slingers aan een partytent bevestigt. Daaronder staat de klaptafel waar ze deze 2de november (Allerzielen) een altaartje voor Jailah zullen inrichten. Het ritueel voelt nog wat onwennig. Luevanos: „Mijn ouders en grootouders doen dit altijd wel thuis, maar dit is ons eerste jaar.”

Jailah werd op 24 mei van dit jaar abrupt uit hun leven weggerukt, toen een getroebleerde 18-jarige jongeman bewapend met een semi-automatische AR-15 het vuur opende op zijn oude basisschool in het plaatsje Uvalde. Naast Jailah stierven die dag op Robb Elementary nog achttien kinderen, allen tussen de negen en elf jaar, evenals twee juffen. Het Texaanse stadje (15.000 inwoners) op een uur rijden van de Mexicaanse grens, werd die dag synoniem voor een van de dodelijkste mass shootings uit de Amerikaanse geschiedenis.

De tragedie plaatst de Dag van de Doden dit jaar in een totaal ander licht. Gezinnen die de feestdag voorheen amper vierden, staan er dit jaar uitbundig bij stil. In de week voor de Congresverkiezingen van dinsdag grijpen familieleden van de 21 dodelijke slachtoffers de feestdag bovendien aan om hun politieke eisen kracht bij te zetten: strengere wapenwetten en het ter verantwoording roepen van falende agenten en bestuurders op zowel lokaal als deelstaatniveau.

In de week voor de Congresverkiezingen grijpen familieleden van de 21 slachtoffers de feestdag aan om hun eisen kracht bij te zetten

Op 1 november reisden de meeste families af naar de Texaanse hoofdstad Austin. Ze richtten een altaar in op de trappen van het State Capitol en droegen dit langs de residentie van gouverneur Greg Abbot.

Zijn in Texas oppermachtige Republikeinen hebben in de nasleep van het bloedbad geweigerd de zeer lakse Texaanse wapenwetten aan te scherpen. Volgens Abbott heeft Texas juist meer wapens nodig: als er tegenover ‘slechteriken met een wapen’ maar genoeg ‘wetsgetrouwe burgers met een wapen’ staan, gebeuren dit soort bloedbaden niet meer, is de redeneertrant van hem en van de machtige wapenlobby. Volgens de Republikeinen kunnen bloedbaden als deze alleen voorkomen worden door scholen verder te fortificeren.

Lees ook: Juist een gewapende beveiliger bij de deur maakt Amerikaanse scholen onveiliger

Plastic goudsbloemen

De dag na hun Marcha de los Niños in de hoofdstad zijn de families al vroeg terug in Uvalde, om Allerzielen samen te vieren op de Hillcrest-begraafplaats. Ook de ouders van Makenna richten er een altaar in, op een tafel die ze bekleden met paars crêpepapier, plastic goudsbloemen, een tafelloper met inheems motief en foto’s van hun dochter. „Wij zijn baptisten en kennen deze traditie niet”, legt haar moeder April Elrod uit. „Maar we wilden dit graag samen doen met de andere gezinnen.”

Abel Lopez, die zijn zoontje Xavier verloor bij het drama, heeft het graf versierd met onder meer een kartonnen skelet dat een dab-groet doet. „Mi hijo [mijn zoon] deed ook altijd de dab. Ik was zo blij dat ik deze kon krijgen”, zegt hij staand aan de voet van het graf. Xavier ligt daar pal naast Annabell Rodriguez (10), het meisje uit zijn klas waarmee hij sinds een paar maanden verkering had.

Het hele gezin slaapt slecht, vertelt hij. Xavier had nog twee jongere broertjes, van nu acht en vier en een oudere van achttien. „Die van acht valt vaak pas tegen de ochtend in slaap. Ik blijf dan ook wakker, omdat ik bang dat er iets met hem is.” In de appgroep met de andere ouders sturen ze elkaar berichtjes in die nachtelijke uren. „Dat gaat zo van: ‘Ik ben nog wakker.’ ‘Ja, ik ook.’” Het graf netjes bijhouden is een dagtaak die in ieder geval een beetje afleidt.

Javier Cazares, vader van de vermoorde Jacklyn (9), is na het drama politiek actief geworden. Hij voert campagne als write-in kandidaat (die op het stembiljet kan worden bijgeschreven door kiezers) om gemeenteraadslid te worden. Hij hoopt zo de zittende Mariano Pargas, die op de dag van het bloedbad tevens waarnemend politiechef was, te wippen. Op het altaar voor zijn ‘Jacky’ staan een pot hazelnootpasta en noedelsoepjes.

376 talmende dienders

De families zijn woest over het falende politie-optreden. Op 24 mei stonden er uiteindelijk 376 agenten in en rond de school, maar de enorme politiemacht talmde 77 minuten met ingrijpen. In die kostbare tijd hadden enkele gewonde kinderen waarschijnlijk nog gered kunnen worden. Daarentegen bloedden ze dood in hun klaslokaal. Bijna dagelijks komen nog nieuwe details over het politiefalen naar buiten.

Lees ook: Bij politie-optreden in Uvalde ging alles mis wat mis kon gaan

Veel van de families in Uvalde geloven dus niet dat nog meer beveiliging scholen veiliger zal maken. Zij volgen eerder de lijn van Abbotts uitdager voor het gouverneurschap, waarover Texas dinsdag ook stemt. De Democratische kandidaat Beto O’Rourke bepleit de minimumleeftijd voor de aanschaf van een vuurwapen op te hogen van 18 naar 21, evenals een verbod op de verkoop van AR-15’s aan burgers.

De vuurkracht van deze militaire aanvalswapens en het type kogels dat ze afvuren zijn zo vernietigend dat ze lichamen uiteen rijten. Maite Rodriguez bijvoorbeeld moest in mei aan de hand van haar schoenen geïdentificeerd moest worden.

Die lichtgroene All Stars-gympen, met een hartje op de rechterneus getekend, heeft haar familie in een vitrine op het altaar geplaatst. Op campingstoeltjes zitten ze eromheen, terwijl het grafveld volstroomt met andere families en er uit twee grote geluidsboxen mariachi-muziek en latin ballades schallen. Verderop wordt een enorme Texaanse smoker opgestookt om iedereen van hamburgers en hotdogs te voorzien.

Gezond-verstand-wetten

In het centrum van Uvalde maakt rond diezelfde tijd Beto O’Rourke een campagnestop. Hij houdt een kort zeepkistpraatje, waarin hij uiteenzet dat Texas „aan kop gaat in school schootings” en dat „vuurwapengeweld de belangrijkste doodsoorzaak is geworden onder onze kinderen en adolescenten”.

Maar zijn voorstellen voor strengere wapenwetgeving – die Democraten ‘gezond-verstand-wetten’ noemen – maakt hij geen een keer expliciet. „Er zijn 23 weken voorbijgegaan en er is nog niks gedaan om te voorkomen dat dit nog een keer kan gebeuren”, zegt hij. „We vragen alleen maar om te doen wat juist is.” En: „Wij zullen de klus wel klaren.”

In het aan wapens verslingerde, conservatieve Texas moet een Democratische politicus zo omfloerst praten. Republikeinen zijn er bedreven in elk voorstel tot ietsjes strengere wapenwetten weg te zetten als het begin van veel meer inperkingen.

„Je weet nooit wat ze nog meer in die wetten schrijven. Het is een hellend vlak”, zegt Dolly Schultz, een lokale Republikeinse politica. De marine-officier b.d. staat de hele dag met een partijbanier en de rechtse Don’t tread on me-vlag te zwaaien bij het wijkcentrum waar vroeg gestemd kan worden. O’Rourke zegt dat hij alleen de verkoop van nieuwe AR-15’s wil verbieden, maar hij heeft óók gezegd dat hij reed verkochte exemplaren wil innemen – wat hij later weer introk. Schultz: „Komt de overheid ze dan bij mensen thuis confisqueren? En wat volgt daarna?”

O’Rourke is, volgens de peilingen, dinsdag kansloos tegen Abbott, maar Kimberly Rubio put toch hoop uit zijn campagne. Ze verloor haar dochtertje Alexandra ‘Lexi’ Rubio (10) in mei bij het bloedbad en zit met haar uitgebreide familie op de kop van het grafveld rond een altaar waar onder meer de honkbal-outfit van Lexi is opgesteld. „Ik denk dat ik in mijn leven nog ga meemaken dat dit soort voorstellen het halen.”

Tot het ochtendgloren

Dan valt de schemering over de begraafplaats en zijn de hamburgers en worstjes gaar. Abel López staat niet meer aan het graf van zijn zoon Xavier, maar bedient de barbecue. Hij had vooraf opgekeken tegen deze dag, zegt hij. Halloween en de Día de los Muertos zijn immers pas het begin van het feestdagenseizoen. „Eerst Thanksgiving, daarna Kerstmis. Pff, daar kijk ik echt niet naar uit.”

Maar vandaag was een mooie dag. „De aanleiding natuurlijk niet, maar de opkomst is hartverwarmend.” Het zal een jaarlijkse traditie worden, vermoedt hij, en vandaag wil hij tot het ochtendgloren doorgaan. „Of tot ze ons van de begraafplaats schoppen.”