Met de kou in aantocht, wordt het aan het front in Oekraïne alsmaar moeilijker om stand te houden

Deze herfst is extreem warm, en toch heeft de naderende winter nu al invloed op de oorlog in Oekraïne. In de afgelopen weken is het in het zuiden gaan regenen en is de zwarte vruchtbare aarde rond de stad Cherson veranderd in blubber. Het natte weer en het lastige terrein maakt de opmars richting Cherson lastiger dan in het het noordoosten, zo zei de Oekraïense minister van Defensie Oleksi Reznikov deze week. Een herhaling van het bliksemoffensief van september lijkt er in het zuiden niet meer in te zitten.

De komende weken zullen de omstandigheden op het slagveld bovendien alleen maar moeilijker worden. In de oostelijke Donbas is het overdag nog een aangename 12 graden, maar volgende week daalt ’s nachts de temperatuur richting vriespunt – niet erg prettig voor de soldaten in hun loopgraven.

Dick Zandee, defensiespecialist bij het Instituut Clingendael, volgt de snel veranderende omstandigheden op het slagveld op de voet. „Ik heb me laten vertellen dat de bodem in de Donbas al behoorlijk drassig is.”

Patstelling

De aanstaande winter zal een hoofdrol spelen in de oorlog in Oekraïne. Sommige militaire analisten voorspellen dat ‘Generaal Winter’ zal leiden tot een patstelling tussen de Oekraïense en Russische troepen in het veld, maar volgens Zandee is het beeld „geschakeerder” dan dat. „De winter zal zeker niet leiden tot een complete stilstand van de gevechten”, zo zegt de defensiespecialist.

In de Oost-Europese krijgsgeschiedenis hebben sneeuw en ijs niet zelden een beslissende rol gespeeld. In 1812 ruïneerde de snel invallende winter de Grande Armée van Napoleon bij zijn terugtocht uit Moskou. Tijdens de Winteroorlog van 1939 bleken de Finse verdedigers beter aangepast aan de arctische omstandigheden in Karelië en zaaiden ze dood en verderf onder de aanvallende Sovjetsoldaten. Tijdens het beleg van Leningrad 1941-1944 daarentegen was het bevroren Ladogameer de enig aanvoerroute en kon de ingesloten stad alleen ’s winters worden bevoorraad.

Het ligt er dus maar aan, zo zegt Dick Zandee. „Als de winter heel streng is en de ondergrond bevriest, kun je goed manoeuvreren met zware pantservoertuigen op rupsbanden. Maar als het blijft bij een paar nachten vorst en een hard laagje op de modder, zak je onherroepelijk weg.”

Eind februari, tijdens het begin van de oorlog, moesten de Russische tanks op de wegen blijven vanwege het moerassige terrein en werden ze een gemakkelijk doelwit voor Oekraïense teams met anti-tankraketten – „sitting ducks”, zegt Zandee. Nat weer maakt grote offensieve operaties met pantservoertuigen daarom lastig. Maar de oorlog speelt zich niet alleen af in het open veld, en de straatgevechten in de buitenwijken van Cherson zullen worden gevoerd door infanterie. Bij een stadsoorlog is de winter niet doorslaggevend, al zal het „weerstandsvermogen” van de voetsoldaat „die sterft van de kou” snel afnemen. Voor de inzet van (raket-)artillerie, hét sleutelwapen van de oorlog, speelt het weer al helemaal geen rol: voor het afvuren van een HIMARS-raket maakt het niet uit of het vriest.

Ik heb begrepen dat de bodem in de Donbas al behoorlijk drassig is

Alles overziend zal de intredende winter eerder de verdedigende partij (de Russen) in de kaart spelen dan de offensief ingestelde Oekraïners, denkt Zandee. Daar staat tegenover dat de NAVO heeft nagedacht over goede winteruitrusting voor de Oekraïense soldaten, van thermo-ondergoed tot straalkachels. De kit van de Russische gemobiliseerde soldaten – sommige rekruten wikkelen bij afwezigheid van sokken hun voeten in met katoenen lappen – is echter „schokkend”, zegt Zandee. „Als je bedenkt dat de Russische krijgsmacht bestaat uit een actieve en een mobilisabele component [een beroepsleger aangevuld met reservisten], dan is het ongelooflijk dat men niet in staat is om voor materieel en uitrusting te zorgen.”

Behoudende strategie

Rusland speelt in op de naderende winter met massale ‘strategische’ bombardementen op Oekraïnes energie- en elektriciteitsvoorziening, waardoor burgers zonder verwarming en stroom kwamen te zitten. Maar op het slagveld lijkt de nieuwe Russische commandant generaal Sergej Soerovikin te kiezen voor een behoudende strategie, waarbij de nadruk de komende maanden zal liggen op het vasthouden van veroverd gebied.

In de afgelopen weken zijn de Russen begonnen met het terugtrekken van zwaar materieel en troepen uit Cherson – waarschijnlijk om elders het front te kunnen versterken. Strijders van het Wagner-huurlingenleger, dat onafhankelijk van de Russische strijdkrachten opereert, doen nog altijd hardnekkige pogingen om de strategische plaats Bachmoet in de Donbas in te nemen, maar worden steeds teruggeworpen. De inname van Bachmoet zou een psychologische opsteker zijn, maar in feite houden de Russen rekening met nieuwe nederlagen. Achter de huidige frontlijn bouwen Wagner-huurlingen aan een tweede verdedigingslinie met betonnen zogeheten drakentanden, een tankgracht en prefab betonnen bunkers.

In oostelijke richting volgt de ‘Wagnerlinie’ het huidige front, maar in het noorden loopt die langs de rivier de Siverski Donets, vlak boven de stad Loehansk. De Russen lijken daarmee rekening te houden met een scenario waarin ze een groot deel van de noordelijke Donbas moeten opgeven. Zolang de westerse hulp blijft komen, zegt Zandee, is Oekraïne in het voordeel – ondanks de belemmeringen die het winterweer oplevert.

Lees ook:De Oekraïense graandeal was geen middel tegen hongersnood

Droneaanvallen

Maar na de zoveelste serie drone-aanvallen zat Kiev deze week wel in het donker. President Zelensky speelde er op in, een speech die hij buiten opnam, naast een neergehaalde Iraanse Shahed-163. Achter de Oekraïense president lag de verduisterde hoofdstad, maar Zelensky vond als altijd de juiste woorden voor zijn burgers: „Goedenavond, strijders van het licht.”