De Russische aspirant-presidentskandidaat Boris Nadezjdin geeft zich nog niet gewonnen. De Kiescommissie heeft zich gebogen over de door hem aangedragen 105.000 papieren met handtekeningen van steunbetuigers voor zijn kandidatuur. Als minder dan 5 procent ongeldig werd verklaard, mocht Nadezjdin – wiens naam ‘man van hoop’ betekent – in maart op het stembiljet. Deze maandag kwam het oordeel: 15 procent van de handtekeningen is afgekeurd.
De afgelopen weken zag Rusland taferelen die weinigen voor mogelijk hadden gehouden. In het land waar de politiek door velen lang geleden is doodverklaard, gebeurden plotseling dingen die verdacht veel leken op politiek. Een serieus ogende kandidaat, die stevige kritiek uitte op de president en de oorlog in Oekraïne wil beëindigen, die in gesprek ging met journalisten van onafhankelijke media én met dat alles een flinke aanhang op de been kreeg.
De zestigjarige politicus Nadezjdin komt uit namens de liberale partij Burger Initiatief. De handtekeningenprocedure is een van de obstakels die een uitdager van de zittende president Vladimir Poetin moet overwinnen om verkiesbaar te worden. Het luistert nauw: Nadezjdin haalde volgens zijn team weliswaar meer dan 200.000 van de benodigde 100.000 handtekeningen op, hij mocht er maximaal 105.000 indienen.
Lees ook Russen staan in de rij voor kritische presidentskandidaat Boris Nadezjdin: ‘Dit is de enige manier om ‘nee’ te zeggen tegen de oorlog’
Het team van Nadezjdin heeft nu twee dagen de tijd om te bewijzen dat ongeveer de helft van de afgekeurde handtekeningen toch geldig is. Woensdag neemt de Kiescommissie haar definitieve besluit. „Van de 9.209 ongeldig verklaarde handtekeningen hoeven we slechts ongeveer 4.500 [ongeldige] handtekeningen te heroveren”, schrijft Nadezjdin op zijn Telegramkanaal. Hij vervolgt: „Als de Centrale Kiescommissie weigert mij te registreren, ga ik tegen die beslissing in beroep bij het Hooggerechtshof”.
‘Besluit staat vast’
Maar hoeveel hoop de oppositiekandidaat ook wekt onder kritische, oorlogsmoede Russen, slechts heel weinig mensen geloven dat hij zal worden toegelaten tot de verkiezingsrace. In het autoritaire Rusland zijn de instituties loyaal aan het Kremlin. Het oordeel van de Kiescommissie maandag „betekent dat Nadezjdin de registratie tot kandidaat wordt ontzegd, dat is een feit”, zegt Ivan Zjdanov, directeur van anti-corruptiefonds FBK, dat is opgericht door de gevangengenomen oppositiepoliticus Aleksej Navalny. „Maar het is belangrijk om te onthouden dat Nadezjdin, natuurlijk, echte handtekeningen heeft ingezameld. Dat is helder. Het Kremlin heeft gewoon besloten hem niet toe te laten.”
Een teken aan de wand was vrijdag het bericht dat er bij het controleren ‘dode zielen’ waren aangetroffen tussen de handtekeningen: mensen die reeds overleden waren. „Wij willen nogmaals benadrukken dat ons team de handtekeningen van echte mensen heeft verzameld, die iedereen letterlijk kon zien leven”, stelt Nadezjdins team tegenover de onafhankelijke Russische krant Novaja Gazeta.
President van Rusland
De voormalig docent is een bekend gezicht in de politiek. Tussen 1999 en 2003 zat hij in de Doema, hij was jarenlang gemeenteraadslid in Moskou en stond bekend als bondgenoot van de in 2015 vermoorde oppositiepoliticus Boris Nemtsov. Tot voor kort nam hij als ‘liberale stem’ regelmatig deel aan propaganda-talkshows, maar hij werd nog onlangs uit een tv-studio gestuurd vanwege zijn felle – in Rusland verboden – kritiek op de oorlog. Met diezelfde kritiek en zijn openheid won hij uiteindelijk het vertrouwen van de sterk verdeelde Russische oppositie.
Veel Russen steunen Nadezjdin niet uit enthousiasme over zijn persoon, maar omdat het de enige legale manier is om hun onvrede te uiten. Zijn uitspraken roepen wel degelijk vragen op, zeker onder pro-Oekraïense activisten. Zo vermijdt hij het woord ‘oorlog’, noemt zichzelf „100 procent patriot” en stelt dat de inwoners van de Krim zelf moeten beslissen of zij terug willen bij Oekraïne, of bij Rusland willen horen.
Nadezjdin zelf is kort over de kritiek: „Ik wil president worden van de Russische Federatie, niet van Oekraïne of Amerika. Ik ben er absoluut van overtuigd dat ik mij in die hoedanigheid moet inzetten voor een vrij en vreedzaam Rusland”, zei hij in een felle discussie op YouTube met de onafhankelijke journalist Nino Rosebasjvili, die hem aan de tand voelde over zijn ware plannen met de oorlog, Poetin en de Krim.
Nadezjdin benadrukte dat hij niet van plan is om de leden van de regering van Poetin te laten vervolgen, indien hij president wordt. „Een machtsoverdracht wordt al moeilijk genoeg. […] Als ik ga roepen dat ik ze allemaal zal laten oppakken, dan zal dat de kans op een vreedzame machtsoverdracht niet bevorderen. Of wel soms?”
Ritueel van verkiezingen
Tot nu toe zijn naast Vladimir Poetin alleen Doemaleden Leonid Sloetsky van de Liberaal-democratische Partij van Rusland (LDPR) en Nikolaj Charitonov namens de Communistische partij toegelaten op het stembiljet. Over de uitslag van de race twijfelt vrijwel niemand: Vladimir Poetin heeft het hele staatsapparaat, de vele propagandakanalen en de veiligheidsdiensten achter zich om zijn vijfde herbenoeming zeker te stellen.
„Dit zijn geen verkiezingen,” stelt de Russische politicoloog Dmitri Oresjkin tegenover Novaja. „Iedereen begrijpt dit, ook degenen die handtekeningen indienen. Maar dit is een belangrijk ritueel of ceremonie voor de autoriteiten”. Volgens Kremlin-insiders moet Poetin dit jaar een recordpercentage van 80 procent van de stemmen winnen. In 2018 haalde hij 76 procent.
Poetin zelf voert officieel geen campagne maar laat zich wel veel zien. Al vier keer bezocht hij de speciaal ingerichte, peperdure ‘Rusland’ tentoonstelling in Moskou, waar nationalisme en patriottisme hoogtij vieren in een reeks futuristische exposities, lezingen en optredens. De president opende er het ‘Jaar van het Gezin’, hield een toespraak bij een partijbijeenkomst en deelde prijzen uit aan Russen die zich hebben onderscheiden. De oorlog in Oekraïne komt er evenwel nauwelijks aan bod: het Kremlin weet dat Russen genoeg hebben van de oorlog.
Met medewerking van Eva Cukier
