Liberiaanse rebellenleider krijgt levenslang in Parijs in ‘historisch’ vonnis

„Die nacht bond hij mij vast. Hij spreidde mijn benen en deed zout op mijn vagina. Hij pakte een mes en smeerde het zout…” Voordat het slachtoffer tijdens een zitting afgelopen week haar zin kan afmaken, valt ze huilend op haar knieën op de vloer van de rechtszaal in Parijs. „Ik ben beschadigd! Mensen, ik ben beschadigd!” Ze is zo overstuur dat de voorzitter van de rechtbank, Thierry Fusina, de rest van haar getuigenis doorschuift naar de volgende dag. „Ze is in shock, we geven haar meer tijd”, zegt hij erbij.

De voormalig Liberiaanse rebellenleider Kunti Kamara (47), aanvoerder van de verkrachter over wie het slachtoffer die dag sprak, stond de afgelopen maand terecht in het Gerechtshof in Parijs. Hij is woensdag tot levenslang veroordeeld wegens medeplichtigheid aan misdaden tegen de menselijkheid en marteling in de provincie Lofa in Liberia, in 1993 en 1994. Zo is hij onder meer schuldig bevonden aan de marteling van een leraar van wie hij het hart heeft opgegeten en het toestaan van herhaalde verkrachtingen door zijn soldaten.

Kamara was een leider van de gewapende groep United Liberation Movement of Liberia for Democracy (Ulimo). Dit was een van de drie rebellenmilities die vochten tegen het National Patriotic Front of Liberia (NPFL) van Charles Taylor, die in 1997 president van het land zou worden. De gevechten in het West-Afrikaanse land hadden plaats tijdens de Eerste Liberiaanse Burgeroorlog, die met de onmiddellijk daarop volgende Tweede Liberiaanse Burgeroorlog behoren tot de bloedigste conflicten in de moderne Afrikaanse geschiedenis. Naar schatting 250.000 mensen werden gedood, voornamelijk burgers. Nog meer zijn er verminkt, verkracht, gemarteld of uitgebuit via dwangarbeid.

Asiel in Nederland

Kamara kreeg in 2004 in Nederland asiel. Twaalf jaar woonde hij hier en werkte hij als elektricien. In 2016 trok hij naar België en later naar Frankrijk. In 2018 werd hij gearresteerd in de buurt van Parijs, nadat de in Zwitserland gevestigde ngo Civitas Maxima een officiële klacht tegen hem had ingediend bij het Franse Openbaar Ministerie.

„Uw vonnis zal historisch zijn”, zei aanklager Aurélie Belliot tijdens de zaak tegen de rechtbank, bestaande uit drie rechters en een jury. „U moet een duidelijke boodschap afgeven: Frankrijk mag niet het laatste toevluchtsoord zijn voor plegers van misdaden tegen de menselijkheid.”

Een slachtoffer dat getuigde in Zwitserland is zwaar mishandeld. De soldaten van toen zijn nu politieagenten

Sabrina Delattre advocaat van negen burgerslachtoffers

Kamara wordt in Frankrijk berecht op grond van de zogeheten universele jurisdictie, een principe dat landen in staat stelt personen te vervolgen die ervan worden verdacht genocide, oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid te hebben gepleegd, ongeacht waar de gruweldaden zijn gepleegd. Zo werd in 2021 ook een andere voormalige Ulimo-commandant, Alieu Kosiah, veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf in Zwitseland. In januari staat het hoger beroep tegen dat vonnis gepland.

Getuigen

Tijdens het gerechtelijk onderzoek erkende Kamara een slagveldcommandant te zijn geweest, die tijdens de burgeroorlog ongeveer tachtig soldaten leidde, naar eigen zeggen om zich te verdedigen tegen de rivaliserende groep van Charles Taylor.

Omdat er geen materieel bewijs is zoals dna, vanwege de chaos van de oorlog, berusten de beschuldigingen op verklaringen van getuigen. Tijdens het vooronderzoek zijn in Liberia getuigen geïdentificeerd en omwonenden geïnterviewd. Ongeveer vijftien van hen kwamen naar Parijs om te getuigen. In totaal zijn 27 getuigen en experts verhoord en hebben negen slachtoffers het woord gevoerd.

Ook Massa Washington, voormalig voorzitter van de Liberiaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie (TRC) leverde een bijdrage. Die commissie kreeg het destijds niet voor elkaar misdadigers uit de Liberiaanse burgeroorlog voor de rechter te krijgen. Des te belangrijk vindt ze deze zaak nu. „Deze processen zijn belangrijk, omdat ze mensen van Liberia gerechtigheid geven”, vertelde ze geëmotioneerd aan de jury.

„Ze geven ons hoop dat we op een dag gerechtigheid kunnen krijgen met onze eigen rechters, onze eigen aanklagers, op onze eigen bodem. In de tussentijd zijn we dankbaar dat sommige van de mensen die deze grove schendingen van mensenrechten begaan in dit land, in de VS, in elk land voor het gerecht kunnen worden gebracht.”

‘Ik ken deze mensen niet’

Washington citeerde ook een 82-jarige vrouw die meerdere malen is verkracht door jongens die haar kleinkinderen hadden kunnen zijn. „Haar verhaal is slechts één verhaal dat duizenden verhalen vertegenwoordigt. De rebellen verkrachtten vrouwen in het bijzijn van echtgenoten. Ook dwongen zij zonen om seks te hebben met hun moeders in het bijzijn van de familie om de mannen te kapot te maken.”

Kunti Kamara heeft altijd volgehouden onschuldig te zijn. Sabrina Delattre, advocaat van negen burgerslachtoffers en werkzaam bij Civitas Maxima, vertelt telefonisch dat hij in de rechtszaal emotieloos oogde. Hij herhaalt steeds dezelfde zinnen: „Dit is een complot, ik ken deze mensen niet.” Zijn advocaat, Marilyne Secci, zei dat „de getuigenissen werden gepresenteerd als onweerlegbaar bewijs, omdat dit het enige was dat ze in deze zaak hadden”. Ze betreurde dat „er nooit enige twijfel was geuit met betrekking tot deze getuigenissen”.

Volgens Delattre hebben de getuigen geen reden om te liegen. „Mijn cliënten worden bedreigd”, zegt ze. Uit angst voor vergelding verzocht de rechtbank de media dan ook om de namen van getuigen niet te publiceren. „Een slachtoffer dat getuigde in Zwitserland is al zwaar mishandeld.” Liberia staat nog steeds bekend om de straffeloosheid voor de daders uit de tijd van de burgeroorlog. „De soldaten van toen zijn nu politieagenten”, aldus Delattre.

Dit artikel is geactualiseerd op 3 november 2022.