ILT: regels voor gebruik ‘staalslakken’ schieten tekort, risico voor mens en milieu

De regels voor het gebruik van ‘staalslakken’, een veelgebruikt restproduct van de staalfabriek van Tata Steel, schieten tekort. Het materiaal is gemakkelijk toe te passen in bijvoorbeeld wegenbouw, maar daarbij is sprake van grote risico’s voor mens en milieu. Dat concludeert de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) in een woensdagmiddag verschenen rapport. Het rapport is gebaseerd op recent RIVM-onderzoek.

Staalslakken – die eruitzien als een soort grijze stenen – worden veel gebruikt bij de aanleg van infrastructuur, bijvoorbeeld als fundament voor wegen of geluidswallen. Ook vinden ze hun weg naar stortplaatsen, om grond op te vullen of op te hogen. Het materiaal komt vrij bij de productie van staal en geldt als ‘gewoon’ bouwmateriaal, waardoor er weinig eisen aan worden gesteld en er geen toezicht op is.

In 2021 ontstond onrust over staalslakken, toen op meerdere plekken waar deze waren toegepast sprake bleek te zijn van grondvervuiling. Het bekendste voorbeeld was de Betuwse golfbaan The Dutch, waar de gemeente West-Betuwe inmiddels al jaren bezig is met grondsanering.

Als de staalslakken in contact komen met regen- of grondwater kan dat leiden tot vissterfte en het afsterven van water- en bodemleven

De ILT concludeert nu dat de regels voor het gebruik van staalslakken sterk tekortschieten. Uit onderzoek van het RIVM in opdracht van de Inspectie blijkt dat bij grootschalig gebruik van het materiaal de risico’s groter zijn dan bij het opstellen van de regels werd gedacht. Als staalslakken in contact komen met regen- of grondwater kunnen „vrijwel alle denkbare zware metalen” weglekken, aldus het RIVM. Dit kan leiden tot vissterfte en het afsterven van water- en bodemleven. Het vermoeden is bovendien dat staalslakken de oorzaak zijn van klachten bij omwonenden, zoals bloedneuzen, brandwonden en irritatie van de huid.

Het lekken van deze stoffen kan tientallen jaren doorgaan, aldus het RIVM. Het onderzoeksinstituut geeft verder aan dat in de laboratoriumtests op basis waarvan staalslakken eerder zijn toegestaan, uit is gegaan van dunnere lagen staalslakken dan vaak in de praktijk het geval is.

Staalslakken zijn populair bij aannemers omdat ze aan weinig regels hoeven te voldoen. Opvallend is ook dat bouwers volgens de ILT soms geld toe krijgen voor het materiaal: staalbedrijven willen er doorgaans heel graag vanaf. De inspectie concludeert dat dit een prikkel geeft „om meer staalslakken op een locatie te gebruiken dan nodig is of om staalslakken toe te passen terwijl dat niet noodzakelijk is”.

Naast de Betuwse golfbaan ontstond onder meer ophef over het gebruik van slakken bij een bedrijventerrein op Goeree-Overflakkee en bij een vuilstort in het Gelderse Eerbeek.

Het rapport van de ILT verschijnt een week nadat de Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeerde dat de huidige regels voor de uitstoot van industrie burgers niet per se goed beschermen tegen gezondheidsschade. Dat gebeurde na onderzoek naar de situatie bij onder andere Tata Steel en een asfaltfabriek in Nijmegen.