Ondanks prijsplafond valt energierekening soms hoger uit: ‘Mensen weten niet meer waar ze aan toe zijn’

De gasprijs is in veertien maanden niet zo laag geweest, de kosten voor elektriciteit dalen en het prijsplafond beschermt de consument sinds begin dit jaar tegen nieuwe prijsexplosies. En toch is het termijnbedrag bij veel energieklanten begin dit jaar flink omhooggegaan of zelfs meer dan verdubbeld.

Goed nieuws is er ook. Na de eerste schrik hebben veel energieklanten alweer een nieuw voorstel gekregen voor een termijnbedrag. En die ligt weer veel lager. „We horen dit soort verhalen heel veel”, zegt een woordvoerder van de Consumentenbond. „Gevolg is dat veel mensen het gevoel hebben dat ze zwemmen, dat ze niet meer weten waar ze aan toe zijn.”

Volgens toezichthouder ACM mogen leveranciers hun termijnbedragen wijzigen. Naar boven en naar beneden. „De energietarieven, de belastingen en het prijsplafond zorgen er voor dat de maandelijkse termijnbedragen kunnen veranderen. Maar dat moet de leverancier wel goed uitleggen. Bedoeling is dat je aan het eind van het jaar zo min mogelijk voor verrassingen staat.”

Maar de lagere energieprijzen en de komst van het prijsplafond zouden het maandbedrag toch juist moeten drukken? Met dat plafond garandeert de overheid voor de consument immers, tot een bepaalde hoeveelheid, een maximale gas- en stroomprijs. Het verschil tussen de marktprijs en de maximumprijs neemt de overheid voor haar rekening.

Btw en tarieven netbeheerders

Maar het prijsplafond werd in veel gevallen nog niet in de termijnbedragen van 2023 meegenomen. Daarnaast stegen de belastingen en namen de tarieven van de regionale netbeheerders in 2023 toe. Zo kwam er op 1 januari een einde aan de btw-verlaging die de overheid had ingesteld om de eerste energienood te lenigen. Inmiddels bedraagt dat tarief weer 21 procent, tegen 9 procent vanaf juli vorig jaar. „Er zijn veel factoren die de hoogte van het termijnbedrag bepalen”, zegt een woordvoerder van Vattenfall. „Wij hebben het prijsplafond al eind vorig jaar in het maandbedrag verwerkt, maar dat bedrag wordt natuurlijk niet alleen gestuurd door het prijsplafond. Het verbruik blijft vooral bepalend.”

Lees ook: Daling gasprijzen zet door, eerste energiebedrijf biedt tarieven aan onder prijsplafond

De website van Essent speelt in op de vele vragen van klanten over hun hogere termijnbedrag, ook al „kreeg je geld terug” bij de jaarrekening. Zo blijkt één zuinig jaar stoken niet voldoende te zijn, want de marktleider in Nederland kijkt naar het gemiddelde verbruik in meerdere jaren. Ook de invloed van één zachte winter is van betrekkelijke invloed op het maandbedrag. „Voor je termijnbedrag rekenen we met KNMI-gegevens over meerdere jaren.”

Aanvankelijk spraken veel gas- en stroomleveranciers de verwachting uit dat zij al half januari voor iedereen de gunstige effecten van het prijsplafond doorberekend zouden hebben. Dan was het maandbedrag minder gestegen of gedaald. Maar dat bleek te optimistisch. Volgens de branche gaat het om „een gigantische operatie”.

Eneco laat bijvoorbeeld aan een klant weten dat „uiterlijk 28 februari” „een persoonlijk bericht [komt] over de hoogte van je termijnbedrag. Het prijsplafond is hierin verwerkt”.

Vertraging

Die vertraging zorgde voor veel hogere maandbedragen in januari en soms ook nog in februari. Volgens de Consumentenbond waren er afgelopen weken veel klachten van geschrokken klanten. En die klachten slaan niet op een beperkt aantal ‘schuldige’ energiebedrijven. „Ik kan geen positieve of negatieve uitzonderingen noemen, over alle bedrijven krijgen we wel klachten binnen”, zegt een woordvoerder. „We weten dat de branche druk bezig is, het is gewoon heel complex. Het zou goed nieuws zijn als ze eind deze maand alle veranderingen verwerkt hebben”.

Eneco schat in dat het verbruik van twee derde van de klanten onder het prijsplafond blijft, dat wil zeggen maximaal 1.200 kubieke meter gas en 2.900 kilowattuur stroom. Dat wil niet per definitie zeggen dat die mensen uiteindelijk minder kwijt zijn aan energie dan in 2022. Toen lag de belasting lager en de overheidssubsidie van 190 euro in november en december verstoort ook het beeld. „Maar in grote lijnen verwachten we dat zeker voor de helft van de mensen de kosten gelijk blijven of dalen”, zegt een woordvoerder. Dat wordt meer als de huidige rust op de energiemarkten aanhoudt. Zo zal Vattenfall deze week bekendmaken dat het vanaf 1 april het maandbedrag voor 60 procent van zijn klanten verlaagt. Al is ‘de rust’ op de energiemarkt betrekkelijk: de huidige gasprijs is nog altijd driemaal zo hoog als twee jaar geleden.