Het leger heeft de keuze voor de Pakistaanse kiezer al gemaakt

Over de Anarkali Bazaar, de oude markt van Lahore, hangt een groenige gloed – de ochtendzon komt juist over de eeuwenoude panden heen, en stroomt door de grote groene vlaggen die rij na rij over de straat zijn gespannen. Op de vlaggen staat een beeltenis van een norse neerkijkende man. Komt na donderdag, als er in Pakistan verkiezingen zijn, „de leeuw terug”, oud-premier Nawaz Sharif?

Straatveger Ishtaq Ahmed zou dat wel zien zitten. „Hij is een ervaren politicus. Zijn familie bedreef lang politiek in Pakistan en toen ging het goed met het land – geen stroomstoringen van achttien uur, mensen met een gewone baan konden hun rekeningen en voedsel betalen.”

Het is dinsdag, de laatste dag waarop campagne mag worden gevoerd. Sharif, leider van de centrum-rechtse conservatieve partij Pakistaanse Moslimliga Nawaz (PLMN), is alomtegenwoordig in het oostelijk gelegen Lahore, de tweede stad van het land. Hij is inderdaad een oudgediende in de Pakistaanse politiek: hij was al drie keer premier, tussen 1990 en 2017. In 2019 nam hij de wijk naar Londen voor medische afspraken, om vervolgens in zelfgekozen ballingschap een lange gevangenisstraf wegens corruptie te omzeilen.

In oktober keerde Sharif terug naar Pakistan. In Lahore, lang een bolwerk van zijn PLMN, werd hij door een mensenmassa onthaald. En in januari hief de hoogste rechtbank een levenslange politieke ban op, waarna hij zich definitief verkiesbaar kon stellen voor de aankomende stembusgang. Dat het Sharif afgelopen maanden zo voor de wind ging, wordt breed uitgelegd als teken: Sharif geniet de steun van het leger, dat achter de schermen de dienst uitmaakt in Pakistan.

De afwezigheid van oud-premier Imran Khan op het stembiljet kleurt de verkiezingen

Het leger zorgde ook voor de val van een andere bekende politicus: oud-premier Imran Khan, die in 2018 overtuigend de laatste verkiezingen won met een campagne tegen corruptie. Maar net als vele voorgangers – het is slechts drie keer voorgekomen in de geschiedenis van Pakistan dat een premier de termijn van vijf jaar wist te voltooien – maakte Khan, een populaire cricket-prof en beroemdheid, zijn termijn niet vol. In 2022 werd hij afgezet. Sindsdien zijn Khan en de door hem opgerichte partij PTI naar eigen zeggen het slachtoffer van een politieke heksenjacht. Vorige week werd Khan tweemaal veroordeeld tot jarenlange celstraffen bij rechtszaken over corruptie en het lekken van staatsgeheimen – bovenop een eerdere straf, die hem al voor vijf jaar uitsloot van politieke activiteiten.

De gunst van het leger

Khans afwezigheid op het stembiljet kleurt niettemin de verkiezingen. De 71-jarige geldt nog altijd als een van de meest geliefde politici, vooral onder jongeren, ook in Lahore. Met zijn openlijke kritiek op het leger, waarvan hij de gunst tijdens zijn afgebroken regeertermijn verloor, bracht hij afgelopen jaar massa’s demonstranten op de been. Maar zijn partij heeft het in diezelfde periode stevig te verduren gehad. Duizenden PTI-leden en aanhangers werden opgepakt. Vorige maand bepaalde het Hooggerechtshof dat de partij op het stembiljet geen gebruik mag maken van het symbool van de cricketbat. In een land waar een groot deel van de kiezers niet kan lezen, voeren partijen een embleem. Het verbod op de cricketbat betekent dat alle verkiesbare PTI-politici hun eigen embleem moeten voeren en niet langer herkenbaar zijn als partij op de stemlijsten.

Lees ook Waarom Pakistan oud-premier Khan wil arresteren, en twee andere vragen

Bemoeienis van en repressie door het leger zijn niet nieuw in de Pakistaanse verkiezingen. Maar niet eerder gebeurde het op deze schaal, stellen analisten.

In de Anarkali Bazaar is Mohammad Zahed heel stellig. „In mijn hart ben ik voor Imran Khan. Hij is tenminste in Pakistan gebleven – hij zit nu vast, vóór Pakistan.” De 28-jarige winkelier verkoopt mannenkleding. „De zakenmensen hier hebben alles zelf opgebouwd. Niet zoals Sharif – die vlucht als het moeilijk wordt. Sharif nam de stem en de steun die Pakistanen hem ooit gaven, en week uit naar Londen.”

Zahed ziet de kandidaatstelling van Sharif als „een belediging van ons verstand”. Verkiezingen in zijn land bestempelt Zahed „als een spel, dat recht in ons gezicht gespeeld wordt”. Stemmen gaat hij donderdag niet. Zijn broers, met wie hij zijn winkel runt, reizen af naar het district waar de familie stemgerechtigd is. Zahed blijft achter om de zaak te bemannen; een dag niet opengaan, kunnen de broers zich niet permitteren. „Daarvoor is alles te duur geworden. En ik denk niet dat mijn stem al meer uitmaakt.”

Verkiezingsmedewerkers zetten dinsdag bakken voor stembiljetten klaar in het Pakistaanse Peshawar, bij voorbereidingen voor de verkiezingen op donderdag.

De slechte economie is hét probleem van Pakistan, daarover zijn veel mensen in Lahore het eens. Ook het interimkabinet dat na Khan aan het werk ging, slaagde er niet in de economische malaise die het land al jaren teistert, te verhelpen. Inflatie bereikte in mei een recordhoogte van ruim 37 procent. Burgers worden getroffen door hoge werkloosheid en stijgende prijzen. Door de ernstig geslonken buitenlandse reserves dreigt het land importproducten niet meer te kunnen betalen.

Financiële hervormingen

Ondertussen stommelt Islamabad van internationale lening naar lening. Het Internationaal Monetair Fonds legde in het afgelopen jaar meermaals de onderhandelingen over miljardenleningen stil, uit onvrede over het uitblijven van financiële hervormingen. „Elke volgende regering zal ná de verkiezingen een zware dobber hebben de economie weer recht te trekken”, voorspelde de politiek analist Michael Kugelman, directeur van het South Asia Institute van de denktank The Wilson Center in Washington, eerder aan NRC. „Heel veel burgers moeten eigenlijk onmiddellijk economisch ondersteund worden en wie dat belooft, kan stemmen krijgen. Maar tegelijkertijd zijn er juist bezuinigingen nodig om de steun van het IMF te garanderen, en waarschijnlijk nog verdere structurele hervormingen.”

Door de zware repressie die in de afgelopen weken de campagne in bedwang hield, gaat het weinig over dergelijke inhoudelijke zaken. Volgens het hoofdredactionele commentaar van de Engelstalige krant Dawn, in Islamabad, lijkt het wel alsof de gehele campagne plaatsvindt onder een dempende deken. „Het is een schande dat een natie van 240 miljoen inwoners is losgemaakt van het democratische proces”, aldus Dawn (zo’n 125 miljoen Pakistanen zijn stemgerechtigd). Daar komt bij dat kandidaten amper spreken – al helemaal niet met elkaar in debat gaan – over hun inhoudelijke plannen, zoals een columnist van een andere publicatie opmerkt.

Een inhoudelijke campagne wordt amper gevoerd, hoe kandidaten de economie willen verbeteren is onbekend

„In debat gaan? Als ik al überhaupt iets mocht zeggen tegen de mensen die al voor me zijn, had het al meer op verkiezingen geleken.” Kandidaat Sabha Dewan verlegt de lichtroze sjaal die om haar schouders hangt. Haar nette kledij steekt scherp af tegen de afgebladderde verf en het flikkerende tl-licht van het kamertje dat dienst doet als haar kantoor. Je moet er binnenkomen via een achteraf-straatje en een tussendeur die het pand en het magazijn van een kantoorwinkel met elkaar verbindt.

Dewan is een zogeheten ‘onafhankelijke’ kandidaat. Ze lieert zich aan Imran Khan, en „staat met hem”, zoals ze zegt, maar kan zich vanwege de nieuwe regels niet als PTI-kandidaat verkiesbaar stellen. Dewan moet nu het symbool van een rekenmachine gebruiken

‘Zoveel tegenwerking’

Dewan zet het werk voort van haar man, een bekende lokale politicus in een van Lahore’s kiesdistricten die al een halfjaar vastzit. Het campagnekantoortje werd twee weken geleden afgesloten door de politie. Lokale aanhangers die haar poster wilden ophangen werden enkele uren vastgezet. „We hebben zo ongelooflijk veel tegenwerking gehad”, zegt ze.

Desondanks blijft ze hoopvol dat ook de onafhankelijke kandidaten, de stemmen krijgen die eerder werden samengevoegd bij PTI. „Ik ga ervan uit dat ik veel steun van mensen direct in mijn district krijg, die weten wat wij voor hen kunnen betekenen: betere faciliteiten, beter onderwijs. Concrete zaken”, zegt Dewan.

Volgens haar zijn er veel „verborgen kiezers”, mensen die nu niet durven te zeggen dat ze niet op de voorkeurskandidaat van het leger, Sharif, gaan stemmen. De vraag donderdag zal zijn hoeveel van die verborgen kiezers niet afgeschrikt zijn door de aanhoudende repressie. Sommige analisten stellen dat de PTI zonder het boegbeeld Imran Khan en zijn emblematische weerstand tegen het leger, zodanig is uitgehold, dat ook winst van die kandidaten zal betekenen dat de politiek zich uiteindelijk toch naar de wil van de militaire elite voegt.

Precies zó denkt straatveger Ishtaq Ahmed dat Khan de mist in ging: „Hij was een nieuwe politicus, dus hij kreeg de kans. Maar hij heeft de politiek té ingewikkeld gemaakt. Waarom zou hij de machtsverhoudingen proberen te veranderen? Dat heeft niemand geholpen.”

Delen Mail de redactie

Lees verder…….