De eerste keer dat Italianen een beeld kregen van hoe hun landgenote in Hongaarse detentie wordt behandeld, was op 29 januari. Ilaria Salis, een 39-jarige lerares uit het Noord-Italiaanse Monza, werd toen de rechtszaal in Boedapest binnengeleid, handen en voeten gebonden, en vastgelegd aan een soort ketting.
De beelden wekten internationaal heel wat verontwaardiging op. Salis is behalve juf ook een antifascistische militante. Ze wordt er in Hongarije van beschuldigd dat ze twee neonazi’s te lijf zou zijn gegaan. In februari vorig jaar was ze naar Boedapest gereisd, waar een meerdaagse internationale bijeenkomst van neonazi’s, skinheads en extreemrechtse hooligans stond gepland. Salis ging er deelnemen aan een antifascistische tegenbetoging.
Op 11 februari 2023 werd ze gearresteerd. Ze ontkent dat ze deelnam aan het belagen van extreemrechtse militanten, maar riskeert in Hongarije inmiddels wel tot 24 jaar cel. Ze wordt vastgehouden in een kleine cel, klaagt over muizen en kakkerlakken in de gevangenis, en mocht bijna zeven maanden lang zelfs niet met haar familie praten.
Haar vader Roberto Salis grijpt in Italië elke kans aan om de regering onder druk te zetten en de publieke opinie te mobiliseren, en schreef onlangs ook een brief aan de Italiaanse president Sergio Mattarella. Die stemde snel in met een telefoongesprek, waarin hij de vader verzekerde van zijn medeleven en steun.
Voor de Italiaanse regering is de zaak-Salis een politieke splijtzwam. Minister van Buitenlandse Zaken Antonio Tajani, van het rechts-liberale Forza Italia, reageerde meteen dat de handboeien en ketting in de rechtszaal hem excessief leken. Maar premier Giorgia Meloni en vicepremier Matteo Salvini, de radicaal-rechtse tenoren van deze regering, beschouwen de Hongaarse eerste minister Viktor Orbán als een politieke bondgenoot. Hongarije, of Orbán bekritiseren, ligt voor hen een stuk gevoeliger.
Stokebrand Salvini
Meloni maakte de Italiaanse media prompt duidelijk dat Italië niet kan en mag ingrijpen in een juridische procedure in een andere EU-lidstaat, maar dat haar regering wel aandringt op een waardige behandeling voor Ilaria Salis en op een eerlijk verloop van haar proces. De Italiaanse premier droeg haar partijgenoten van het uiterst rechtse Broeders van Italië verder op zich te onthouden van kritiek op Salis, gezien de delicate situatie, ook al betreft het een extreemlinkse militant.
Maar Matteo Salvini, een stokebrand ook binnen de regering waar hij zelf deel van uitmaakt, zag zijn kans schoon Meloni voorbij te steken op rechts. Woordelijk viel hij de premier wel bij, maar hij voegde eraan toe dat als Salis schuldig wordt bevonden, ze straks niet opnieuw in Italië voor een klas kan staan. En zijn Lega-partij rakelde op dat Salis in 2017 in Monza een partijstand van de Lega zou hebben aangevallen – een incident, zo reageerde prompt haar advocaat, waarvoor Ilaria Salis in Italië al werd vrijgesproken.
De Italiaanse diplomatieke druk op Hongarije lijkt voorlopig weinig verschil te maken. Op 28 maart is Ilaria Salis opnieuw voor de rechter geleid, en andermaal was de Italiaanse geboeid, en aan een ketting vastgemaakt. Zeven Italiaanse parlementsleden van de oppositie hoorden hoe Salis’ verzoek om in Hongarije onder huisarrest te worden geplaatst, meteen van tafel werd geveegd.
Salis zou nog altijd gevaarlijk zijn, en daarbij oordeelde de rechtbank dat dertien maanden voorarrest niet excessief zijn, gezien de zware beschuldiging. Eerder werden ook al meerdere verzoeken om een huisarrest in Italië verworpen.
De centrumlinkse Democratische Partij, de grootste oppositiepartij in Italië, overwoog de voorbije dagen zelfs intensief om Salis een plek te gunnen op de lijst voor de Europese verkiezingen van begin juni. Als de 39-jarige juf en extreemlinkse militante verkozen zou worden, dan zou ze als Europarlementslid parlementaire onschendbaarheid hebben. Justitie in Hongarije zou dan in principe een verzoek moeten richten tot de voorzitter van het Europees Parlement om haar verder te vervolgen.
Maar na dagen van felle speculatie over een Europese kandidatuur sloot partijvoorzitter Elly Schlein, die vader Salis erover sprak, woensdag die mogelijkheid dan toch uit. Schlein wilde „zo’n delicate kwestie” buiten de lijstvorming houden, klonk het. In werkelijkheid was niet iedereen binnen haar linkse partij het over een kandidatuur eens, en ook Ilaria Salis’ vader had twijfels. De volgende zittingsdag van het proces is op 24 mei.
