Het had de laatste, in de regel puur formele hobbel moeten worden voor de veelbesproken Europese wet. Maandag zouden Europese milieuministers voor de laatste keer hun goedkeuring geven aan de zogeheten natuurherstelwet. Maar nadat Nederland onlangs zijn steun introk en ook Hongarije zich vorige week plotseling bij dat verzet aansloot, dreigt de wet nu alsnog te sneuvelen.
Vrijdag werd de geplande stemming over de wet op het laatste moment van de agenda voor de vergadering van maandag gehaald, vanwege het ontbreken van voldoende steun. Het is in Brussel erg ongebruikelijk dat een wetsvoorstel in dit stadium nog wankelt – EU-lidstaten stemden al op meerdere momenten vóór verschillende varianten van de wet en ook het Europees Parlement keurde het eindvoorstel onlangs met meerderheid goed.
Ook Nederland was van plan de wet, die tijdens onderhandelingen met het Europarlement flink verwaterd is, te steunen. Volgens demissionair minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD) was dat verstandig, omdat Nederland in de onderhandelingen veel concessies had gekregen en in Europa geen „onbetrouwbare onderhandelingspartner” wilde zijn.
Maar onder druk van een motie van de Tweede Kamer veranderde het demissionaire kabinet onlangs van standpunt en kondigde het aan in Brussel alsnog tegen de wet te zullen stemmen. Onder meer Finland, Zweden en Polen hadden al vanaf het begin aangegeven de wet niet te kunnen steunen. En na de draai van Nederland veranderde ook Hongarije vorige week plotseling van mening, na de wet tot nu toe steeds gesteund te hebben, waardoor er in Brussel nu onvoldoende voorstanders over zijn.
‘Gevaarlijk precedent’
Het leidde maandag in Brussel tot frustratie bij de Europese Commissie en tal van EU-lidstaten die de wet wel steunen. Eurocommissaris Virginijus Sinkevicius (Milieu) sprak van een „rampzalig signaal voor de Europese geloofwaardigheid”. De Litouwer wees onder meer op de mondiale afspraken rond het waarborgen en versterken van biodiversiteit die op aandringen van de EU in 2022 werden gemaakt, en waar Europa nu zelf niet aan dreigt te voldoen. Volgens Sinkevicius dreigt de EU „met lege handen” aan te komen op de aankomende nieuwe biodiversiteitstop.
Ook verschillende Europese ministers spraken hun frustratie en zorg uit over het dreigende falen van de wet. „Ik kan er met mijn hoofd niet bij dat we dit op dit moment nog laten vallen”, zei de Spaanse klimaatminister Teresa Ribera. De Deense staatssecretaris Lars Frelle-Petersen toonde zich bezorgd over het „gevaarlijke precedent” dat de last-minute blokkade schept. „We moeten er op kunnen rekenen dat bereikte compromissen gesteund worden.”
„Hoe kan in de toekomst het Europees Parlement ooit nog een compromis met ons sluiten, als wij uiteindelijk niet instemmen met het bereikte akkoord?”, vroeg de Ierse klimaatminister Eamon Ryan zich af. Hij waarschuwde voor een signaal in de aanloop naar „de Europese verkiezingen, waarbij we zeggen: het Europese systeem werkt niet, we beschermen de natuur niet en we nemen klimaat niet serieus. Dat zou enorm zonde zijn!”
Forse vertraging
De Hongaarse milieuminister Anikó Raisz verdedigde de draai van haar land maandag door te wijzen op „nieuwe ontwikkelingen die we niet kunnen negeren”, daarbij verwijzend naar de „gevoelige situatie in de landbouwsector” en Europese „verplichtingen rond voedselzekerheid”.
Lees ook Ook in Brussel geldt: de tractoren verschijnen, dus de groene plannen verdwijnen
Hoe het verder moet met de natuurherstelwet is onzeker. De Belgische milieuminister Alain Maron benadrukte maandag dat zijn land, dat op dit moment de vergaderingen in de EU voorzit, er de komende tijd alles aan zal doen om alsnog een meerderheid voor de wet te vinden. Maar dat dat lukt is onwaarschijnlijk – geen van de tegenstemmers toont vooralsnog beweging. „Ik verwacht niet dat Nederland het land zal zijn dat gaat bewegen op dit dossier”, zei ook demissionair minister Rob Jetten (Klimaat, D66) maandag in Brussel.
Als het niet lukt de wet vóór de Europese verkiezingen begin juni af te ronden, zal een nieuw Europees Parlement zich er eerst weer over moeten buigen. Dat betekent sowieso forse vertraging, maar daarnaast is het ook zeer onzeker of er in een nieuw Europarlement nog voldoende steun is voor ambitieuze natuurwetgeving.
