Biden oogst lof, maar krijgt van zijn politieke rivalen geen cadeaus in buitenlandse week

Na maanden van ploeteren op binnenlandse en economische beleidsterreinen, waarbij politieke tegenstanders van buiten én binnen zijn partij hem tegenwerkten, kan de Amerikaanse president Biden zich nu voluit wijden aan het domein waarop hij zichzelf buitengewoon capabel acht: de geopolitiek. Het is maar de vraag of hij veel electorale winst kan boeken op dit terrein. Zolang de benzineprijzen hoog blijven, zal het Amerikaanse kiezers niet veel uitmaken welke militaire manoeuvres China in de Zuid-Chinese Zee ontplooit.

Bevrijdend voor Biden is wel dat in het buitenlands beleid polarisatie minder verstikkend is. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de reacties op het bezoek dat de Democratische voorzitter Nancy Pelosi van het Huis van Afgevaardigden deze week aan Taiwan bracht. Ook belangrijke Republikeinse politici juichten haar besluit toe. Het blijkt uit de reacties op de executie van Al Qaida-leider Ayman al-Zawahiri dit weekend. Republikeinse politici geven president Biden schouderklopjes voor zijn besluit.

Maar in een verkiezingsjaar krijg je van je politieke rivalen geen cadeautjes. Republikeinen houden één oog permanent op de opiniepeilingen gericht en zagen hoe de voor hemzelf en voor zijn partij desastreuze impopulariteit van Biden de afgelopen week enigszins afnam. Daarom waren er naast complimenten ook meteen kritische opmerkingen, in de eerste plaats niet aan het adres van Pelosi, niet aan het adres van de CIA, de geheime dienst die volgens Amerikaanse media de aanslag op Al-Zawahiri uitvoerde, maar aan het adres van Biden.

Pelosi kreeg wel degelijk kritiek. Progressieve partijgenoten noemen haar bezoek aan Taiwan een provocatie. De invloedrijke senator Bernie Sanders, onafhankelijk en links, heeft tot dusver geen commentaar willen geven op de handelwijze van Pelosi.

Zijn adviseur op het gebied van buitenlandse zaken, Matt Duss, zei deze week in een podcast dat het China-beleid van Biden weliswaar diplomatieker en verstandiger is dan dat van zijn Republikeinse voorganger Donald Trump, maar dat het wezen ervan onveranderd is: China wordt gezien als de grootste bedreiging van Amerika’s veiligheid en welvaart. De Amerikaanse regering streeft dus geen vreedzame samenwerking na, maar agressieve rivaliteit. Speldenprikken als Pelosi’s bezoek liggen in het verlengde van dat beleid.

Politiek onbenul, zeggen rivalen

Republikeinen richten hun kritiek vooral op Biden en zien in zijn beleid precies het tegenovergestelde van wat de progressieve Democraten zien. Een paar dagen voordat volksvertegenwoordiger Pelosi daadwerkelijk in Taiwan zou aankomen, had de president tegen verslaggevers gezegd dat „de militairen dat op dit moment geen goed idee vinden”.

Die uitspraak was voor Republikeinen het bewijs dat Biden soft is waar het op China aankomt. Het werd alom gezien als een staaltje politiek onbenul. Met zijn opmerking zette Biden een onnodig felle schijnwerper op het bezoek, nog voordat duidelijk was of het zou plaatsvinden. Hij gaf ermee bovendien munitie aan de Chinese regering om in felle bewoordingen van haar afkeuring blijk te geven. Hierdoor kon Pelosi niet meer met goed fatsoen van haar reis afzien. Want dat zou zijn neergekomen op buigen voor Chinese dreigementen.

Lees ook over de Chinese reacties op het bezoek van Pelosi: Heeft Pelosi Taiwan van de wal in de sloot geholpen?

In het geval van de executie van Al-Zawahiri komt de kritiek vooral van rechts. Prachtig dat deze zeventigjarige extremistische moslimleider uit de weg is geruimd. Maar hoe kon die man rustig in de zon zitten op zijn balkon in een Kabulse woonwijk toen de Hellfire-raketten hem troffen? Is dat niet een teken dat Al-Qaida weer terug is in zijn vertrouwde toevluchtsoord Afghanistan? Een teken dat de VS en de westerse wereld geen centimeter zijn opgeschoten sinds 2001?

Nabestaanden van de slachtoffers van de aanslagen op 11 september brachten een verklaring uit waarin zij zich „diep dankbaar betoonden” voor de dood van Al-Zawahiri. Dankbaar ten opzichte van de inlichtingendiensten welteverstaan. In hun verklaring geven de nabestaanden president Biden ervan langs omdat hij vorige maand een zo te zien niet heel confronterende ontmoeting had met de Saoedische machthebber Mohammed bin Salman. De nabestaanden hadden voorafgaand aan dat bezoek Biden om een gesprek gevraagd in de hoop dat de president Saoedi-Arabië op zijn verantwoordelijkheid voor de aanlagen van 11 september zou wijzen. „Biden is de enige president in de afgelopen twintig jaar die heeft geweigerd de nabestaanden te ontmoeten, zelfs niet bij de twintigste verjaardag van de aanslagen.”

Tegengesproken door Defensie

Na de desastreuze terugtrekking van de Amerikaanse troepenmacht uit Afghani-stan vorig jaar – waarbij dertien Amerikaanse soldaten omkwamen, voor miljarden aan wapens werden achtergelaten voor de Taliban en alle bescherming voor de burgerbevolking werd opgegeven – had president Biden nog gezegd dat Al-Qaida „weg” was uit het land. Het werd direct tegengesproken door zijn eigen ministerie van Defensie. Maar Biden bleef het zeggen. Minister Blinken van Buitenlandse Zaken noemde wat er nog zichtbaar was van Al-Qaida in Afghanistan „schamele resten”.

Is dat zo? Biden zei zelf in zijn toespraak na de gelukte aanslag dat Al-Zawahiri vanuit zijn schuilplaats voor Al-Qaida „de prioriteiten aanduidde en operationeel advies gaf”. Hij had „de afgelopen weken video’s gemaakt waarin hij zijn volgelingen opriep de VS en hun bondgenoten aan te vallen”. Welke plannen zijn daadwerkelijk gemaakt, waarvoor Al-Zawahiri, brein achter de aanslagen van 11 september en tal van andere terroristische activiteiten, ‘operationeel advies’ gaf? In The Was-hington Post wees de conservatieve columnist Marc Thiessen erop dat de executie van Al-Zawahiri in dit opzicht afweek van de aanslag op diens wapenbroeder Osama bin Laden in 2011.

Lees ook: Dat Al-Zawahiri schuilde in een villa in Kabul, is saillant

Destijds landden commando’s op de grond in Abbottabad, Pakistan, en schoten niet alleen de leider van Al-Qaida dood, maar namen ook tal van computers en documenten in beslag waardoor de Amerikaanse inlichtingendiensten een schat aan nieuwe informatie kregen. Al-Zawahiri werd op afstand beschoten en zijn dood was het enige resultaat van de operatie.