Regisseur René Geerlings: ‘The Ozard is een ode aan het onaangepaste’

Regisseur René Geerlings noemt zijn werk vaak een Paard van Troje, een vergelijking die hij leende van filmregisseur John Waters. Hij lokt zijn publiek het verhaal binnen via een toegankelijke, herkenbare vorm (een klucht, een whodunit, een sprookje) en pas in de tweede instantie blijkt waar hij het eigenlijk over wil hebben (macht en leiderschap, maakbaarheid, het schoolsysteem). Voor zijn nieuwste creatie The Ozard of Wiz laat de jeugdtheatermaker dat Paard van Troje in de coulissen: „Geen glazuurlaag ditmaal, maar meteen naar de inhoud.”

De voorstelling, voor kinderen vanaf negen jaar, is een ode aan het onaangepaste, vertelt Geerlings begin deze week in het Maaspodium in Rotterdam, waar de voorstelling zaterdag in première gaat. Hij baseerde zijn theaterbewerking losjes op The Wizard of Oz van L. Frank Baum en de musicalverfilming The Wiz uit 1978.

The Wiz en schaamte houden voor Geerlings direct verband: „Ik herinner me dat ik die film als kind vaak nadeed op mijn kamer. Sloeg ik een deken en een ochtendjas om en had ik het gevoel dat ik die jurk van Diana Ross aan had. Totdat mijn vader een keer onverwacht binnenkwam. Met het opengaan van die deur kwamen ook alle mogelijke vooroordelen over jongens in vrouwenkleren de kamer binnen. Dat is mijn eerste herinnering aan schaamte voor wie ik ben. Toen ben ik me gaan aanpassen. Deze voorstelling is een zoektocht naar de tijd vóór dat moment: kan ik nog vrij zijn, onaangepast?”

Geen hervertelling

The Ozard of Wiz is geen hapklare hervertelling van het bekende verhaal, maar een associatieve montage met veel muziek en dans. De voorstelling is opgebouwd uit zeven scènes, waarin steeds een ander personage uit het verhaal centraal staat. „Al die karakters zijn aangetast door hun omgeving: tegen de vogelverschrikker wordt altijd gezegd dat-ie dom is, de blikken man zou volgens zijn ex geen hart hebben, de leeuw is verstoten omdat ze hem te laf vinden.”

Geerlings is sinds 2021 artistiek directeur van Maas theater en dans. Daarvoor was hij verbonden aan jeugdtheatergezelschap BonteHond, waar hij onder andere de internationaal gelauwerde tweeplusvoorstelling Aaipet maakte. Ditmaal werkt hij niet uitsluitend met professionele acteurs. Hij ging op zoek naar een ‘all queer cast’ van performers, die zich net als Geerlings vaak moeten verhouden tot het feit dat ze buiten de norm vallen. „Alle spelers hebben een persoonlijke verbinding met wat we doen. Een aantal komt uit de vogue-scene. Dat levert een heel andere energie op dan wanneer je met reguliere acteurs werkt. Bevrijdend, maar ook heel kwetsbaar.”

Geerlings vindt het belangrijk om queer mensen het podium te geven „zonder daar meteen met een regenboogvlag bij te zwaaien”. Het expliciet benoemen is niet altijd nodig, stelt hij: „Iedereen herkent zich in de zoektocht naar vrijheid.”

Opvallende trend

De voorstelling maakt onderdeel uit van een opvallende trend. Eerder dit theaterseizoen gingen The Hot Peaches (Toneelmakerij en DOX) en Queer Planet (HNTjong) in première, twee jeugdtheatervoorstellingen die zich ook afficheren met een ‘all queer cast’. Geerlings: „In het kielzog van Black Lives Matter volgt nu de queer community. Logisch, je hebt altijd voorhoedes waar weer nieuwe emancipatiegolven op volgen. En dat is heel goed: jarenlang hebben we vrijwel alleen maar heterovoorstellingen gezien en geen haan die daarnaar kraaide.”

Hoe wordt er gereageerd op queer voorstellingen in het jeugdtheater? „Veel volwassenen vinden het spannend, omdat het vaak ook aan seksualiteit gekoppeld wordt. Maar het gaat simpelweg over het tonen van het volledige scala van genderidentiteiten: ik maak al drieplusvoorstellingen met gender-fuckups.” Tijdens The Ozard of Wiz zit de zaal vol negenjarigen. „Interessant aan die leeftijd is dat je het probleem vóór kan zijn. Op de middelbare school is het meteen een ding, maar als negenjarige zie je nog een leuke voorstelling met queer mensen, in plaats van een toneelstuk over de problemen van queerness.”

Toch houdt hij rekening met negatieve reacties. „Je merkt bij jeugdtheater al heel snel de homofobie. Zodra twee mannen elkaar al te lang aankijken hoor je al ‘homo!’ uit de zaal.” De spelers worden daar ook op voorbereid. Er is een psycholoog die de spelers kunnen benaderen, en er is een protocol opgesteld waarin staat wanneer ze de voorstelling doorspelen of stilleggen. „Ik ben zelf groot voorstander van doorgaan, want er zitten altijd wel vijf stille personen in het publiek waarbij wel heel veel gebeurt.”

Lees ook: ‘Kinderen hebben echt iets aan chaos en onvoorspelbaarheid’

Nieuwe stap

Voor Geerlings, die is opgeleid aan de mimeopleiding, is dit een nieuwe stap in zijn makerschap. „In de mime begin je niet vanuit de psychologie of het narratief. Je begint met niks, de lege ruimte en wat beteken ik in die ruimte ten opzichte van jou? Maar ik heb lange tijd alles in mijn werk dicht willen timmeren. Ik noem mijn voorstellingen vaak een soort adhd-theater. Ik zat altijd al voorstellingen voor gamende kinderen te maken, ervan uitgaande dat ze zich niet kunnen focussen, terwijl die misschien juist veel baat hebben bij abstractie of verstilling.”

Dat noemt hij zowel de kracht als de makke van zijn werk. „Als je niet verder kijkt dan je neus lang is, heb je een vermakelijk uurtje waarin je je niet ongemakkelijk of aangesproken hoeft te voelen. Maar het is ook een vorm van indekken: ik stop er een amusementslaag in zodat niemand me daarop kan pakken, en ondertussen heb ik het over wat ik echt belangrijk vind. Maar om me verder te ontwikkelen als maker, vond ik het tijd om dat los te durven laten. Geen Paard van Troje dus deze keer, maar terug naar de kern van mijn kunstenaarschap.”