De Europese Commissie wil miljardensubsidie Hongarije korten vanwege ‘afbraak rechtsstaat’

De Europese Commissie stelt voor om miljarden euro’s van de Europese subsidies aan Hongarije op te schorten. Omdat er in het land onvoldoende waarborgen zijn tegen corruptie en fraude, wil de Commissie in totaal 7,5 miljard euro minder gaan uitbetalen, zo maakte Eurocommissaris Johannes Hahn (Begroting) deze zondag bekend. Het voornemen is een ongekende stap en luidt een nieuwe fase in van de Brusselse pogingen om de afbraak van de rechtsstaat in Hongarije te bestraffen.

Met het voorstel voert Brussel de druk op Boedapest fors op, maar tegelijk houdt het de deur open om de korting af te wenden. Als Hongarije de komende weken voldoende toezeggingen doet om het misbruik van EU-gelden te voorkomen, kan het de sanctie alsnog voorkomen. De afgelopen weken deed de Hongaarse regering met een serie beloftes verwoede pogingen om de straf af te wenden. Hahn toonde zich deze zondag „optimistisch” over die toezeggingen – een signaal dat de onderhandelingen met Boedapest nog in volle gang zijn.

Rechtsstaattoets

Hongarije is het eerste land dat EU-subsidies dreigt te verliezen vanwege het ontbreken van voldoende rechtstatelijke waarborgen. Die mogelijkheid heeft Brussel sinds 2021, nadat EU-landen het na moeizame onderhandelingen eens waren geworden over zo’n zogeheten ‘rechtsstaattoets’. Het betekent dat de Commissie een land kan korten als er gegronde zorgen zijn over een goede besteding van Europees geld. Bijvoorbeeld als corruptie onvoldoende wordt aangepakt, of als openbare aanbestedingen niet transparant zijn.

Lees ook: Hongarije korten om rechtsstaatschendingen is zo gedaan, zegt deze hoogleraar

Dat daarover in Hongarije zorgen zijn is niet nieuw: de Europese Commissie en andere lidstaten kijken al jaren met frustratie naar de manier waarop EU-geld in Hongarije besteed wordt. Niet zelden verdwijnen fondsen in de zakken van mensen die nauw gelieerd zijn aan premier Viktor Orbán. Onafhankelijke toezichthouders zijn er niet en Hongarije weigert consequent samen te werken met de Europese corruptiebestrijder OLAF.

Bovendien weigert Hongarije nog altijd deel te nemen aan het nieuwe Europese Openbaar Ministerie, dat fraude met EU-gelden kan berechten. Ook op andere terreinen staat de rechtsstaat in Hongarije onder druk: het Europees Parlement stemde deze week met grote meerderheid voor het oordeel om Hongarije niet langer als een democratie te beschouwen.

Nieuw instrument

Na jaren van vruchteloze onderhandelingen en berispingen heeft Brussel een nieuw instrument om maatregelen af te dwingen. Het effect daarvan werd de afgelopen maanden al zichtbaar. Naarmate de Commissie de druk verder opvoerde, bleek Boedapest deze zomer opeens toch bereid om nieuwe wetten aan te nemen en organen in te stellen. Namens Hongarije reisde minister Judit Varga (Justitie) meermaals naar Brussel, en naar andere EU-hoofdsteden, voor intensieve onderhandelingen. Hongarije heeft de EU-gelden hard nodig: de economie staat er slecht voor en de inflatie is torenhoog.

Het leidde tot een pakket beloftes over het versterken van het financieel toezicht. Zo heeft Hongarije onder meer toegezegd om een nieuwe en onafhankelijke integriteitsautoriteit op te zetten, net als een ‘anticorruptietaskforce’ en een transparant elektronisch systeem voor openbare aanbestedingen.

Lees ook: Nu mag Brussel Polen en Hongarije aanpakken – maar wil het dat ook?

Gamechanger

Ze betekenen, benadrukte Eurocommissaris Hahn zondag, een „gamechanger” in de Hongaarse opstelling. „Financiële druk heeft effect”, bevestigde de Oostenrijkse Eurocommissaris desgevraagd. De zondag gepresenteerde strafkorting – 70 procent van de cohesiefondsen van Hongarije – moet die druk hoog houden.

De toezeggingen moeten nog wel tot in detail uitgewerkt worden en waar nodig in wetgeving worden vastgelegd. Daarvoor krijgt Hongarije twee maanden: op 19 november zal de Commissie opnieuw beoordelen hoe de situatie ervoor staat. Uiteindelijk zijn het dan vervolgens de EU-lidstaten die het voornemen van de Commissie moeten bekrachtigen.

De 7,5 miljard euro aan cohesiefondsen is niet het enige geld dat voor Hongarije op het spel staat. Het land is ook de enige EU-lidstaat die nog altijd geen goedkeuring heeft gekregen voor zijn zogeheten ‘herstelplan’, waarmee het aanspraak wil maken op geld uit het Europese coronafonds. Boedapest heeft in principe recht op 7 miljard euro, maar ook hiervoor moet ze eerst rechtstatelijke garanties geven.