‘Ik heb al zeven jaar een heel fijne relatie, maar we moeten ook realistisch blijven”, zegt schrijver en filosoof Lieke (29, achternaam bij NRC bekend), uit Amsterdam. „Ik zie om mij heen veel ellende ontstaan doordat mensen vreemdgaan. Mijn vriend en ik willen dit voorkomen.” Maar hoe blijf je, idealiter, voor altijd bij elkaar en kun je toch eerlijk zijn over je verlangens? „Ik ben soms bang dat ik andere dingen in het leven misloop als ik zo gefocust blijf op één partner.”
Een open relatie kan de oplossing zijn, denkt ze. „Je kan zo veel meer over jezelf en de wereld ontdekken als je je niet afsluit voor andere connecties. Als je niet meteen bang hoeft te zijn voor wat het betekent voor je vaste relatie.”
Een open relatie kan een goed alternatief zijn voor iedereen voor wie de heersende monogame norm niet lekker past, zegt Roos Reijbroek, relatietherapeut uitsluitend voor non-monogamisten of stellen die non-monogamie willen onderzoeken. Een open relatie is zo’n non-monogame relatievorm. Een koppel in een open relatie geeft elkaar de vrijheid om ook nog andere partners te hebben. Dit kunnen sekspartners zijn, maar ook mensen met wie je bijvoorbeeld meerdere keren datet. „Zo strikt als we dachten dat het moest, zo hoeft het helemaal niet, daar komen steeds meer mensen achter”, zegt Reijbroek.
Hoeveel mensen er precies in een non-monogame relatie zitten, is niet duidelijk. „Ik heb er wel naar gevraagd in een grote steekproef in 2022”, zegt Esther Kluwer, bijzonder hoogleraar duurzame relaties aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. „Toen ging het om vijf procent.”
Maar dat de interesse ervoor is toegenomen, zeker ook onder jongere mensen, ziet zij ook. Onderzoek van NPO 3-jongerenpanel 3Vraagt uit 2022 lijkt dat te staven. Daaruit bleek dat bijna een kwart van de Nederlandse jongeren denkt dat een open relatie bij ze past. Ook de datingapp feeld ‘voor ruimdenkende koppels en nieuwsgierige singles’ is populair. De app bestaat sinds 2014 en heeft inmiddels al 2 miljoen actieve gebruikers wereldwijd.
Daarnaast neemt volgens Pluk de Liefde, het kennisnetwerk voor polyamorie en ethische non-monogamie, polyamorie toe. Polyamorie is een vorm van een open relatie, waarbij beide partners meer dan één liefdesrelatie tegelijk kunnen hebben. Het draait hierbij niet altijd om seks, maar wel altijd om liefde en verbondenheid. Uit onderzoeken van Rutgers en Pluk de Liefde blijkt dat van de Nederlanders tussen de 25-79 jaar circa 65.000-140.000 mensen meerdere vaste partners hebben. Relatietherapeut Roos Reijbroek merkt de toegenomen populariteit ook in haar praktijk. Haar wachtlijst is lang, minstens drie maanden.
Individuele vrijheid
Toch is de vrije liefde alles behalve nieuw, zegt cultuursocioloog Samira van Bohemen. „De jaren 60 en 70 waren de hoogtijdagen van de individualisering en die is alleen maar doorgezet. We verzetten ons nog altijd tegen traditionele instituties en dus ook tegen de richtlijnen van monogamie.” Zeker nu het krijgen en willen van kinderen steeds minder vanzelfsprekend wordt, wordt de individuele vrijheid steeds meer leidend, zegt Van Bohemen. „Het opdoen van eigen ervaringen is belangrijk geworden voor onze identiteit.”
Dat betekent overigens niet dat de stigma’s over mensen in non-monogame relaties er niet meer zijn, benadrukt Kluwer. „Uit onderzoek blijkt dat bij stellen die precies hetzelfde worden gepresenteerd, met als enige verschil dat ze monogaam of non-monogaam zijn, de non-monogame koppels negatiever worden beoordeeld. Mensen hebben er een mening over.”
Ruimte geven
Lieke en haar vriend weten nog niet helemaal hoe hun open relatie eruit moet komen te zien. Zoenen met anderen, dat staan ze elkaar al vanaf het begin van de relatie toe. Maar nu ze misschien meer willen, merkt ze dat ze je al snel in „een raar gesprek” over regeltjes kan belanden. „Dit mag wel, dit mag niet, als jij dat mag, dan mag ik dit, daar moet een open relatie eigenlijk niet over gaan”, zegt ze. „Het draait juist om elkaar de ruimte willen geven.”
Dat een open relatie niet gemakkelijk hoeft te gaan, merkt Reijbroek ook. Veel van de stellen die bij haar komen zitten niet op één lijn: de een wil een open relatie, de ander niet. „Vaak mondt dit uit in een open relatie met heel veel regels en grenzen om het voor een van de twee draaglijk te houden”, zegt ze.
Het probleem is, zegt Reijbroek, dat je van tevoren vaak nog niet weet waar voor jou de grens ligt. Vaak spreek je van tevoren iets af, maar blijkt dit in de praktijk toch moeilijk na te komen of anders te voelen.
Je komt veel lelijke kanten van jezelf tegen, weet ook Lieke. „Soms heb ik het gevoel dat ik mezelf de spanning en de avonturen gun. Dat ik er zelfs recht op heb. Terwijl, als mijn vriend die dingen ook wil, ik het er wel moeilijk mee heb.” Ze wil ervoor waken dat het geen egoïstische zoektocht wordt, zegt ze.
Het gevoel dat alles maar moet kunnen, is voor veel beginnende non-monogamisten een valkuil, zegt Reijbroek. Maar een open relatie zou geen vrijbrief moeten zijn om binnen een relatie je eigen koers te varen en zomaar ál je verlangens en wensen achterna te gaan, zegt ze. „Zo werkt een open relatie juist niet. In elke relatie, maar zéker in een open relatie, moet je ervoor zorgen dat je op één lijn zit.”
Je kan je afvragen, moet je een open relatie wel willen, als het zo ingewikkeld is? „Een non-monogame relatie is inderdaad vaak explosief”, zegt Reijbroek. „Er gebeuren heel snel heel veel nieuwe dingen.” Maar wat een open relatie moeilijk maakt, maakt het ook mooi, vindt ze. Als je gesprekken blijft voeren met jezelf en je partner, kan je met meer compassie en begrip dan ooit naar jezelf en je geliefde leren kijken. Dat beaamt Kluwer. „Een relatie kan zich verdiepen als die open is. Maar alles valt of staat met goed luisteren naar je eigen behoeften en die van je partner, en goede communicatie.”
Reijbroek zelf heeft veel verschillende relatievormen verkend. Twee volwaardige relaties naast elkaar, driehoeksrelaties of samenwonen met twee en nu één geliefde. Of ze altijd open relaties blijft hebben weet ze niet. Soms twijfelt ze. „Op verschillende punten in je leven zijn er verschillende mensen waar je je op verschillende manieren toe wil verhouden. Ikzelf blijf dat herevalueren.” Ze raadt iedereen in ieder geval aan de eigen verlangens serieus te nemen. „Of je er iets mee doet is een tweede. Maar hoe mooi is het als je beseft dat er niet een hekje om je relatie hoeft?”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/01/08163629/openr.jpg)
Suzanne Allegonda (33), Zaandam‘Monogamie voelt als een oneerlijke droom’
‘Ik leerde pas voor het eerst mensen kennen die een open relatie hadden toen ik tien jaar geleden in Amsterdam kwam wonen. Hun verhaal klonk voor mij me-teen heel logisch.
„Ik wist heus wel dat de jongen die ik datete tijdens mijn studie, of de Berlijnse man met wie ik daarna een langeafstandsrelatie had, dingen deden die ze mij niet vertelden. Omdat dit onbesproken bleef, ontstond er vaak een rare dynamiek. In plaats van erover te praten, werd ik onzeker en vroeg ik veel bevestiging. Had ik toen maar meer over open relaties geweten.
„Ik kreeg er daarna wel één met een man in Frankrijk, met wie ik weer een langeafstandsrelatie had. En met een man uit Amsterdam die al een partner had. Een open relatie dwingt je om eerlijk naar elkaar te zijn. Bovendien heb je in een monogame relatie vaak al een bepaald beeld van hoe de perfecte eruit hoort te zien. Veel mensen gedragen zich naar een bepaald soort beeld van hoe het hoort, in plaats van hoe ze het zelf zouden willen.
„In mijn laatste open relatie had ik veel behoefte om zijn primaire partner te zijn, maar daar was hij nog niet aan toe. Ik daag mezelf uit om te onderzoeken waarom ik dit eigenlijk zo graag wou. Ik besloot als experiment hem te vragen of hij iets wilde verzinnen – een gebaar of iets anders – wat exclusief alleen voor mij is. Zo probeerde ik uit te zoeken of er een manier is waarop het voor mij toch veilig voelde, zonder dat het voor hem te snel ging. Een andere afspraak die we hadden is dat hij mij niet langer dan twee dagen niet appte. Helaas is het contact door omstandigheden nu toch beëindigd.
„Het monogame ideaal voelt voor mij als een oneerlijke droom. Het leven loopt vaak gewoon anders. En hoewel het toch ook stiekem iets is waarnaar ik verlang, heb ik liever een realistische droom: een relatie waarin je voor elkaar kiest, in welke vorm dan ook, waarin je eerlijk bent over je verlangens.”
Mark (29) en Rick (33)*, Utrecht‘Samen wakker worden vinden we belangrijk’
Rick: „We hadden bijna negen jaar een relatie toen we besloten open te gaan.”
Mark: „Maar het was al jaren onderwerp van gesprek geweest. Je leest weleens verhalen over mensen dat ze hun relatie openbreken omdat ze heel ongelukkig zijn, maar bij ons is alles ontstaan vanuit een soort nieuwsgierigheid.”
Rick: „Ik hield de boot eerst nog wel een beetje af. Omdat ik het toch best spannend vond. Ik was bang dat het mooie dat we samen hadden, dat we dat kwijt zouden raken. Toen heb ik een boek gelezen, The Ethical Slut, om meer context te krijgen: welke relatievormen zijn er allemaal mogelijk? Wat voor betekenis geef je aan verliefdheid? Hoe pak je het aan?”
Mark: „Ik kwam erachter dat voor heel veel dingen die we wilden bespreken, we geen taal hadden. Mijn angst zat in het gevoel dat ik iets zou doen wat niet mag. Ik had een heel gefixeerd beeld van wat een relatie is: twee mensen, samen.”
Rick: „Ik merkte in het begin dat ik wel jaloers was op hem, niet omdat hij aandacht kreeg van anderen, maar meer dat hij gemakkelijk nieuwe connecties in het echt maakte. Ik besloot uiteindelijk Tinder en Grindr te installeren – hij heeft dat niet – omdat ik via die weg mensen makkelijker aanspreek.”
Mark: „Afspraken nemen we heel serieus. In het begin deden we veel onderzoek en gingen we echt lijstjes maken: wat vinden we belangrijk, waar voelen we ons fijn bij? Vervolgens was de helft van de afspraken binnen no time al niet meer uitvoerbaar. Omdat ze nergens op sloegen. Zoals: we moeten tegelijk een date hebben. Dat is praktisch niet haalbaar.”
Rick: „Eén afspraak van het beginlijstje staat nog steeds: we vertellen anderen niet over elkaars dates, dat moeten we zelf lekker vertellen.”
Mark: „Verder hebben we de basisregel dat we open en eerlijk onze gevoelens mogen delen. En we vinden het belangrijk samen wakker te worden. Het fijne dat ik merk: iedere keer als het leven een curveball gooit, is Rick de eerste persoon naar wie ik toe ren.”
Rick: „Ruim een jaar verder communiceren we beter dan ooit.”
Mark: „Het gaat natuurlijk een keer mis, er gaat iemand van ons zich een keer vervelend bij voelen. Net als bij alles in het leven kun je proberen te voorkomen dat dingen gebeuren, zoals gevoelens krijgen voor een ander, maar zijn er toch verrassingen. Dit hele openrelatieding is bijzonder gemaakt omdat het nog weinig voorkomt in het openbaar, maar als je het ziet als elk ander huishoudelijk ding dat je moet regelen, wordt het in één keer makkelijk erover te praten.”
(De namen Rick en Mark zijn gefingeerd, de echte namen zijn bij NRC bekend.)
Kirsten Jassies (49), Utrecht‘Mensen denken dat het gedoemd is te mislukken’
‘Marco en ik kregen 24 jaar geleden een relatie. Ik ben in onze tijd samen meerdere keren vreemdgegaan, wat hem veel verdriet heeft gedaan. Vier jaar geleden moest er iets veranderen, vonden we allebei. Samen, maar vooral op mijn initiatief, besloten we onze relatie open te gooien.
„Ik beloofde de eerste zes maanden niks te doen, omdat hij vond dat hij wel wat in te halen had. Daarna gingen we beiden met andere mensen daten. We hadden verder geen harde afspraken, behalve dat Marco alles wilde weten. Van mij hoefde dat niet zo, maar hij had behoefte aan controle.
„Al snel kregen we allebei een relatie. Hij werd er een leukere en zelfverzekerder man van. Maar al snel bleek dat we andere dingen wilden in de open relatie. Ik wilde mijn vriend meerdere keren per week zien, wat Marco niet fijn vond. En Marco wilde alles strikt gescheiden houden, terwijl ik het liefste met al onze geliefdes gezellig aan tafel wilde zitten.
„Uiteindelijk hebben Marco en ik een aantal maanden geleden onze relatie beëindigd. Als ik er nu op terugkijk, zou je kunnen constateren dat we gewoon heel lang de tijd hebben genomen om uit elkaar te gaan.
„Mijn omgeving heeft niet altijd begripvol op onze open relatie gereageerd. Mensen denken dat een open relatie gedoemd is om te mislukken. Maar een relatie hoeft niet voor eeuwig te duren om mooi en zinvol te zijn. Onze kinderen hebben er gelukkig nooit zoveel moeite mee gehad. Al willen ze er niet al te veel over weten.
„Marco en ik zijn nog altijd samen met onze nieuwe partners. Met mijn nieuwe vriend heb ik op het moment geen open relatie, maar ik sluit niet uit of ik dat na een paar jaar weer behoefte aan heb. Maar ik wil het in ieder geval nooit meer stiekem doen.”
Yves Bonroy (46), Woudenberg‘Mijn partners konden er moeilijk mee omgaan’
‘Ik heb altijd open relaties gehad, ik heb het altijd gek gevonden om maar met één persoon seks te hebben. Ik heb een diep verlangen om dat ook met andere vrouwen te hebben en gun mijn partner uiteraard ook die ervaringen met andere mannen.
„Ik heb er veel mee geëxperimenteerd, wat niet altijd goed is afgelopen. Mijn ex-vrouw zei in het begin van onze relatie: ‘Je doet maar, maar ik wil er verder niks van weten.’ Ik heb dat opgevat als dat ik meerdere keren per jaar seks met andere vrouwen mocht hebben. Pas toen we het er jaren later nog eens over hadden, bleek zij daar heel andere ideeën over te hebben.
„Daarna hebben we het anders aangepakt. We zijn samen naar een tantraschool gegaan. In plaats van apart van elkaar andere connecties aan te gaan, hebben we dit samen gedaan. Zo hadden we soms samen seks met andere stellen.
„Ik kwam er in deze periode steeds meer achter dat dit echt bij mij paste. Terwijl het voor mijn vrouw steeds minder goed ging voelen. Dit heeft ons de relatie gekost. Ik heb er veel van geleerd. In de relaties daarna ben ik veel beter gaan communiceren.
„Toch hielden de relaties geen stand. Zodra de relaties intiemer werden, vonden mijn partners het toch moeilijk om met de open relatie om te gaan.
„Mijn huidige vriendin en ik hebben het open geprobeerd, maar bij haar kwam er veel oud zeer naar boven. Voor mij is het belangrijkste dat zij zich veilig voelt, dus ben ik gestopt met het daten met andere vrouwen. Ik wil bij mijn vriendin blijven. Maar mijn verlangens zijn niet verdwenen.”
