Hoe moedig ik een 17-jarige aan?

Moeder: „Mijn dochter van 17 stuurde laatst een filmpje door waarin gesteld wordt dat ouders faalangst bij hun kinderen creëren door te zeggen: ‘Doe je best.’ Nu benadruk ik vaak dat ik de schoolprestaties van mijn dochter veel minder belangrijk vind dan of ze een leuk mens wordt. (En gelukkig is ze dat al.) Maar hoe kan ik haar aanmoedigen als ‘doe je best’ al te veel druk geeft? Ik hoop wel dat ze ontdekt dat het leven leuker en makkelijker wordt als je uit jezelf haalt wat erin zit. Voor de duidelijkheid: ik vind cijfers onbelangrijk. Ik hoop alleen maar dat ze slaagt, zodat ze aan de rest van haar leven kan beginnen en mag ontdekken waar ze gelukkig van wordt.”

Vertrouwen uitstralen

Mariëtte Dietz: „‘Doe je best’ is een lege boodschap. Het impliceert dat ze zich anders niet voldoende inspant. Het helpt als u ervan uitgaat dat ze sowieso haar best doet, ook al komt er niet uit wat zij of u ervan verwachten. ‘Veel succes’ is al beter.

„U zou iets meer mogen ontspannen. Er hoeft niet altijd ‘uit te komen wat erin zit’. Zoals kindercoach Tea Adema zegt: ‘Kinderen zijn geen citroenen die je uitperst.’ Tieners leren in hun eigen tempo, en dat gaat niet altijd in een rechte weg omhoog.

„Maar het komt linksom of rechtsom wel goed met uw dochter. Als ze blijft zitten, leert ze daar ook van. Mocht ze naar een ander schoolniveau gaan, en naar een minder uitdagende klas, ook. Wil ze dan vervolgens verder studeren, vindt ze daar wel een manier voor. Het helpt als u dat vertrouwen kunt uitstralen.

„Het is bovenal háár proces. Uw rol als ouder van een kind met deze leeftijd is om haar te helpen evalueren hoe school gaat. U zou kunnen vragen: ‘Hoe pak je het leren aan?’ Of: ‘Hoe maak je een planning?’ Als ze zenuwachtig is tijdens toetsen, kunt u haar bijvoorbeeld helpen met ademhalingstechnieken om rustig te blijven.”

Breder gesprek

Jelle Jolles: „Ouders praten tegen tieners teveel over leren en over school. ‘Hoe ging de toets Engels?’ Terwijl veel tieners school niet leuk vinden, en ook nog niet helder hebben welk belang ze erbij hebben. Dat leidt tot verschraling van de uitwisseling.

„Het is inspirerender als ouders het gesprek breder maken. Als ze over zichzelf vertellen, over het nieuws, over dilemma’s: ‘De baas zei vandaag dat we TikTok van onze telefoon af moesten halen, wat vind jij daar nou van?’ Het helpt als ze daarbij naar anekdotes zoeken die aansluiten bij de belevingswereld van tieners. Laten zien dat ze nieuwsgierig zijn naar hun mening: ‘Ik heb nog eens nagedacht over wat jij zei, en je had echt een goed punt; wat vind je eigenlijk van …?’

„We leggen daarbij niet de nadruk op schoolprestaties maar op hun blik op de wereld en persoonlijke groei. Door het gesprek te verbreden versterken we ook hun mondelinge taalvaardigheid. Die is uiterst belangrijk voor het kunnen argumenteren en redeneren en daarmee ook voor het leren op school.

„Maar er ontstaat zo ook een bredere mogelijkheid tot interactie, waarin we aan onze tieners kunnen uitleggen waarom we het als onze verantwoordelijkheid zien ze te wijzen op het belang van school. Dat we niet méér willen dan hun feedback geven en opties voorleggen, zonder er een op te dringen.

„Mocht dat alsnog op weerstand stuiten, kunnen we vragen: ‘Help mij hoe ik daarover met jou kan praten.’”

Mariëtte Dietz is als jongerencoach gespecialiseerd in faalangst. Haar podcast heet Pubers met Faalangst. Jelle Jolles is hoogleraar neuropsychologie en auteur van Het tienerbrein en Leer je kind kennen.