‘David Bowie heeft mijn leven gered’

Voor regisseur Brett Morgen was zijn nieuwe muziekdocumentaire Moonage Daydream niet zomaar een filmproject, maar een soort openbaring. De film is een wervelend eerbetoon aan David Bowie, waarvoor Morgen als eerste filmmaker toegang kreeg tot Bowie’s kolossale archief.

Tijdens het werken aan Moonage Daydream werd hij getroffen door een hartaanval. Door verder te werken aan de film hervond hij zijn balans en levenslust. „Sommige mensen geloven in God”, verklaarde hij daags na de première van zijn film in Cannes. „Ik geloof in David Bowie.”

„Mijn hart heeft drie minuten stilgestaan. Daarna ben ik een week in coma geweest. Mijn hartaanval was puur het gevolg van het feit dat ik veel te veel werkte. Ik was een workaholic. Ik had helemaal geen balans in mijn leven. Ik legde alles van mezelf in mijn werk en was totaal niet in staat om kritiek te verdragen. Van kritiek kon ik letterlijk ziek worden.

„Als je zoiets dramatisch meemaakt als een hartaanval, ga je jezelf de grote vragen stellen. Welke boodschap geef ik mee aan mijn kinderen met mijn manier van leven? Dat je altijd maar heel hard moet werken en dat je dan plotseling dood neervalt? Ik moest helemaal opnieuw ontdekken hoe ik wilde leven. Werken aan de film heeft me daarbij enorm geholpen.

„Het is niet overdreven om te zeggen dat David mijn leven heeft gered. Ik luisterde elke dag naar Bowie’s muziek, toen ik na mijn herstel verder ging met de film. Dat was zoiets als een kerkdienst voor mij. Van huis uit ben ik joods. Maar ik heb me nooit zo verbonden gevoeld met het geloof, zoals ik me nu verbonden voel met het boek van Bowie. Voor ik aan de film begon te werken, waardeerde ik Bowie vooral als een groot artiest. Dat is totaal omgeslagen. Ik waardeer hem nu vooral om zijn menselijkheid, zijn filosofie en zijn wijsheid.”

Pretentieus

Bowie kon pretentieus uit de hoek komen in zijn talloze interviews – strooiend met citaten van Nietzsche en veelomvattende duidingen van de postmoderne tijd. Wie allergisch is voor de pretentieuze kant van Bowie – het commentaar in Moonage Daydream bestaat volledig uit fragmenten van interviews met Bowie zelf – kan de film beter laten schieten.

Morgen zelf ziet het probleem niet. „Natuurlijk was Bowie pretentieus. Bij Bowie draait alles om doen alsof. Ik hoop ook dat ik een enorm pretentieuze film heb gemaakt. Als de film niet pretentieus zou zijn, zou ik Bowie geen recht hebben gedaan. Dat zie ik helemaal niet als een verwijt. Waarom zou pretentie slecht zijn?”

Lees ook de recensie van deze film: Hoorn des overvloeds voor Bowie-fans

Voor Morgen heeft Bowie dé muziek gemaakt die de hedendaagse wereld weerspiegelt – een wereld zonder duidelijke oriëntatiepunten of vaste kaders en overtuigingen. „Nietzsche verklaarde dat God dood was. Dat heeft bij veel mensen tot gevoelens van isolement en vervreemding geleid. David heeft daar in interviews door de jaren heen veel over gesproken.

„We leven daarnaast in een wereld waarin we voortdurend blootstaan aan prikkels en een overdaad aan informatie, die we nauwelijks kunnen verwerken. Bowie heeft muziek gemaakt van die chaos, maar hij verzette zich daar niet tegen. Hij probeerde juist voortdurend mee te bewegen, zoals riet in de wind. Hij kon daarbij steeds andere gedaanten aannemen. Alles staat in zijn muziek altijd tussen aanhalingstekens. Iedereen creëert zo zijn eigen Bowie, iedereen projecteert zichzelf op hem. Dat is zijn geheim. Hij valt niet te definiëren of te verklaren, Bowie valt alleen te beleven.

„Naast Bowie ben ik niet meer dan een intellectuele dwerg. De onderwerpen waar ik nu over praat, gaan eigenlijk ver boven mijn eigen filosofische begrip. Misschien zou ik beter gewoon mijn mond kunnen houden. Maar als je eenmaal een tijd met Bowie bezig bent geweest denk je op een zeker moment: waarom eigenlijk niet? Waarom zou ik hier niet over praten? Als ik mezelf voor schut zet, dan zet ik mezelf maar voor schut. Dat besef werkt heel bevrijdend.”