Column | Een CO2-neutraal WK in Qatar? Na sportswashing nu ook greenwashing

Wereldmilieudag, op 5 juni, ging ook dit jaar geruisloos voorbij. Toch werd er door de voorzitter van wereldvoetbalbond FIFA, Gianni Infantino, een opmerkelijk nieuwtje gedeeld: FIFA en gastland Qatar beloofden voor een volledig CO₂-neutraal WK voetbal te zorgen, voor het eerst in de geschiedenis. Bij eenieder die enige notie van het WK in Qatar heeft genomen, van de manier waarop Qatar het WK gekocht heeft, hoe Qatar zijn stadions heeft laten bouwen door slaven van wie er duizenden zijn omgekomen, van de verplaatsing van het toernooi van de zomer naar de winter, en van de mensenrechtensituatie in het land, zal dit bericht voor gefronste wenkbrauwen hebben gezorgd. De wedstrijden van dit WK, in november en december, worden immers gespeeld in stadions met open dak, maar mét airconditioning. In een woestijn!

Hoe kan het toernooi dan CO₂-neutraal zijn? Organisaties die de uitstoot van CO₂ verminderen kunnen hun reducties als certificaat verkopen. Qatar claimt dat het WK CO₂-neutraal zal zijn, doordat het van deze CO₂-kredieten of carbon offsets koopt. Qatar wil de hoeveelheid CO₂ die het gaat uitstoten dus compenseren doordat het op een andere plek op de wereld die hoeveelheid CO₂-uitstoot laat besparen.

Om misbruik van die CO₂-certificaten te voorkomen is er een cruciale eis bedacht: additionality, de toegevoegde waarde – zonder de aankoop van de certificaten zou de CO₂-besparing niet tot stand komen. Er zijn dan ook organisaties die de markt van koolstofkredieten controleren, projecten beoordelen op geloofwaardigheid en vooral de additionality toetsen.

Eigen cijfers

Qatar schat de uitstoot van CO₂ van het hele toernooi zelf in op 3,6 miljoen ton. De onafhankelijke non-profitorganisatie Carbon Market Watch stelt dat deze inschatting veel te laag is. Ten eerste smeert Qatar de CO₂-uitstoot van het bouwen van stadions uit over meerdere jaren, door te stellen dat deze stadions in de toekomst ook gebruikt zullen worden. Dat er in Qatar nauwelijks een voetbalcultuur bestaat maakt het echter onwaarschijnlijk dat ze nog in functie blijven. Zelfs in echte voetballanden als Brazilië hebben we dat gezien. Zonder het WK zouden deze stadions niet eens gebouwd worden, dus ze zijn direct gelinkt aan het WK.

Daarnaast is Qatar op verschillende plaatsen gras aan het kweken voor de voetbalvelden. Qatar ziet het creëren en onderhouden van graszoden als opslagplaats voor CO₂ en trekt deze dus af van zijn totale uitstoot. Echter, deze velden worden puur aangelegd voor het WK en het is de vraag of ze al de wedstrijden zullen doorstaan. Het laten groeien van deze grasvelden kost veel water en energie en ze worden regelmatig machinaal gemaaid. Allesbehalve een duurzame CO₂-opslag dus.

Qatar doet zich groener en duurzamer voor dan het is

Experts schatten de CO₂-emissies van het WK rond de 5 miljoen ton, bijna 40 procent meer dan Qatar zelf. Dit is berekend vóórdat Qatar aankondigde dat het fans in omringende landen wil onderbrengen. Er is namelijk geen ruimte meer in de Qatarese hotels, waardoor ook al gebruik gemaakt gaat worden van cruiseschepen om fans in te laten overnachten. De fans die in de omringende landen verblijven worden vervolgens door Qatar Airways naar de wedstrijden gevlogen.

Qatar gaat de CO₂-certificaten kopen van The Global Carbon Council (GCC). Dat platform is een initiatief van de Gulf Organisation for Research and Development (GORD). Deze organisatie is in eigendom van de Qatari Diar Real Estate Investment Company, oftewel Qatar zelf. De GCC investeert in slechts twee projecten, die allebei niet door controlerende marktorganisaties worden erkend. Deze projecten bestonden namelijk al, zelfs voordat de GCC werd opgericht, waardoor er dus geen sprake kan zijn van additionality.

Kortom, Qatar onderwaardeert haar CO₂-emissies, rekent onterecht CO₂-opslag toe aan grasvelden, stoot onnodig veel uit, en koopt vervolgens carbon credits die geen echte carbon credits mogen zijn en belooft dat het allemaal eerlijk en juist is. Dat de FIFA dit allemaal onderschrijft is misschien nog wel kwalijker dan de rol van Qatar zelf.

Greenwashing

We lijken niets geleerd te hebben van de sportswashing van Qatar de afgelopen jaren, van het schoonwassen van een misdadig regime door het organiseren van grote sportevenementen.

Een optimist zal misschien zeggen dat Qatar met zijn mooie plannen voor compensatie van CO₂-uitstoot een stap in de goede richting zet. Een CO₂-neutraal toernooi is tot nu toe geen verplichting. Toch is dit eerder een stap terug. Qatar maakt misbruik van het systeem en doet zich groener en duurzamer voor dan het in werkelijkheid is: Qatar doet nu ook aan greenwashing.

Het is een gemiste kans om als eerste WK-organisatie een verantwoorde standaard te zetten. Bovendien houdt Qatar ons opnieuw voor de gek. Qatar kan ondertussen wel profiteren van positieve aandacht en aanspraak maken op het organiseren van een volgend internationaal sportevenement (het wil de Olympische Spelen 2036 naar Doha halen). Een evenement dat nóg meer CO₂ zal uitstoten, wat waarschijnlijk ook niet zal worden gecompenseerd. Dus laten we zo eerlijk zijn om hardop te zeggen dat dit het smerigste WK voetbal in de geschiedenis gaat worden en dat Qatar zich diskwalificeert voor een volgend groot sportevenement.