Breda Photo biedt pregnante beelden van verlies en hoop

Newsha Tavakolian kon niet weten, toen ze begin september haar werk installeerde in de Grote Kerk in Breda, dat media over de hele wereld momenteel berichten over de gewelddadige dood van de 22-jarige Iraanse Mahsa Amini, die twee weken geleden door de zedenpolitie in haar land werd opgepakt omdat er te veel haar onder haar hoofddoek zou zijn uitgekomen.

Het project Listen (2010-2011) van de Iraanse fotojournalist Newsha Tavakolian (41) is ineens weer actueel. Tavakolian is curator van en deelnemer aan de groepstentoonstelling Space to breathe tijdens het fotofestival BredaPhoto. In Listen, een van haar vier projecten in deze tentoonstelling, neemt ze de restricties onder de loep die Iraanse zangeressen ondervinden; ze mogen niet solo optreden en geen albums produceren. Ze maakte hoesjes voor fictieve cd-albums van de zangeressen, en een video waarin ze gepassioneerd een lied zingen. Er is geen geluid: of ze de sterren van de hemel zingen, we weten het niet. Ze zijn tot zwijgen gebracht.

Tavakolian, die deels in Iran en deels in Leiden woont, is een van Irans bekendste fotojournalisten. In 2015 ontving ze de Nederlandse Prins Claus Prijs, in 2017 werd ze lid van het prestigieuze fotoagentschap Magnum. Op een grote zwart-witfoto vooraan in de Grote Kerk zien we haar als een jonge vrouw met een hoofddoek om en een camera in haar handen; ze doet verslag van de studentenprotesten in Iran in 1999. Het is het begin van haar internationale carrière, waarin ze als fotojournalist vooral in het Midden-Oosten opereert, en de laatste tien jaar steeds vaker werk maakt dat een mix is van sociale documentaire fotografie, storytelling en kunst.

Lees ook: Vrouwen in Nederland snappen niet dat vrijheid kostbaar is

Voor de groepstentoonstelling Space to breathe nodigde Tavakolian zestien fotografen uit. Bij allemaal gaat het om persoonlijke verhalen met universele thema’s, waar mensen zich in zouden kunnen herkennen.

Vaders

Van haar Britse Magnum-collega Tim Hetherington (1970-2011), toont ze grote doeken met slapende soldaten, bijna kinderlijk in hun kwetsbaarheid. De doeken zijn zo gevouwen over de kerktrappen dat het lijkt alsof de militairen daar echt liggen. De Mexicaan Yael Martínez (1984) fotografeerde landgenoten die dierbaren verloren door drugs- en bendegeweld. In de portretten zijn gaatjes met een priem aangebracht (het geweld dat overal doorheen dringt), maar waar ook fel licht doorheen schijnt – waarmee Martínez de hoop en de veerkracht van deze mensen weergeeft.

Daarnaast is er werk van drie vrouwelijke fotografen die worstelen met (het verlies van) hun vader. Tavakolian verloor zelf drie jaar geleden plotseling haar vader. We zien Ojalá nos encontremos en el mar (Ik hoop dat we elkaar bij de zee ontmoeten) van de Puertoricaanse Gabriella N. Báez (1997), wier vader na de verwoestende orkaan Maria in 2017 zijn restaurant verloor, depressief raakte en een einde aan zijn leven maakte. Aan de hand van familiefoto’s, archiefmateriaal en handgeschreven tekst onderzoekt Báez haar verdriet. De foto van een meisje op schoot bij haar vader, hun handen en gezichten verbonden door rode geborduurde draden, ontroert, hoe dik de symboliek er ook bovenop ligt.

De Indiase Aishwarya Arumbakkam (1988) zat in 2020, toen de internationale grenzen plotseling werden gesloten vanwege de coronapandemie, vast in Austin, waar ze studeerde. Het gevoel plots afgesneden te zijn van haar ouders gaf ze vorm in haar werk. Ranita Roy (India, 1994) maakte een openhartige video over de groeiende werkloosheid in haar land en specifiek over haar vader, die na een beroerte verlamd raakte.

Space to breathe is hiermee een goed voorbeeld van waar BredaPhoto al jaren voor staat: een internationaal festival van niveau, met vooral geëngageerde fotografie. Als bezoeker word je bijgepraat over de toestand in de wereld in een mix van documentaire en kunst, van journalistiek en persoonlijk werk. Het koppelen van een thema aan zo’n festival – dit jaar Theatre of Dreams – voelt altijd wat arbitrair; daarvoor zijn de projecten te divers. Maar met een beetje goede wil kan je ook een serie als Listen, van Newsha Tavakolian, wel onder dat thema scharen: de droom dat Iraanse vrouwen ooit meer vrijheid zullen krijgen en hun stem kunnen laten horen.