Over het loeren, lonken en lompe mannenpraat

Om het persoonlijke verhaal achter Ducks uit te leggen vertelt de Canadese stripmaker Kate Beaton (1983) op de eerste pagina’s van haar graphic novel dat ze op Cape Breton is geboren, een eilandje in de oostelijke provincie Nova Scotia waar nauwelijks economische bedrijvigheid is. Beaton laat weten dat er bij iedere familie op het eiland een lege stoel aan de eettafel staat: die is van een familielid dat elders in Canada geld verdient. En elders, dat is doorgaans in de centraal gelegen provincie Alberta, dat bekendstaat om zijn teerzanden: enorme afzettingen waar olie gewonnen wordt.

Beaton is 21 jaar als het verhaal begint. Ze is net klaar met haar studie en zit met een flinke studieschuld. Ze rekent uit: twee jaar bikkelen in de teerzanden van Alberta, waar de verdiensten zeer goed zijn, en ze is schuldenvrij. Geen vrolijk vooruitzicht, maar ze is niet de eerste – het is vaak de enige serieuze optie voor veel jonge mensen. Of beter gezegd: mannen. De teerzanden zijn masculiene bolwerken waar de man-vrouwverhouding 50-1 is. Het weerhoudt Kate niet. Ze is monter, resoluut; het zal vast meevallen.

Schattige popjes

Maar het valt niet mee, en zelfs dat is een understatement. Ze komt terecht in een geïsoleerde, afgestompte mannenmaatschappij, waar vrouwen schattige popjes zijn, naar wie je mag loeren en over wie je gerust praat waar ze bij is. Hoe ze eruitziet, wie haar het eerste in bed krijgt en of ze er wel pap van lust. Kate ondergaat het, ze kan niet anders, al probeert ze in een pijnlijke scène een voorman van de onheuse bejegeningen op de hoogte te stellen. Zijn verweer: wat wil je dat ik doe? Ze allemaal ontslaan of zo?

Waar Beatons geschiedenis sterk wordt, is als zij betoogt dat mannen niet per se zo zijn, maar onder invloed van elkaar zo worden. Ze ontmoet mannen uit haar streek, van wie ze zeker zegt te weten dat die niet zo zijn opgevoed en nooit dergelijk gedrag hebben vertoond.

En toch. Is voor hen meelachen en stoer doen een manier om niet uit de toon te vallen? Is tegenwicht bieden te gevaarlijk? Is alles dan terug te brengen tot negatieve groepsdynamiek? Beaton probeert de mannelijke psyche te doorgronden. Dat doet ze met compassie en ze gaat daarin zo ver dat ze ook haar eigen gedrag tegen het licht houdt.

Verbijstering

Veelzeggend is een scène aan het einde van het verhaal als Kate weer thuis is en met vriendinnen gaat stappen. Ze wordt door een jongen aangesproken op dezelfde, schaamteloze manier als in de twee jaren ervoor. Ze laat het passeren, tot ontsteltenis van haar vriendinnen. Dat is wat de teerzanden met haar hebben gedaan. De verbijstering van de vriendinnen is ook wat de graphic novel met de lezer doet.

En nee, het tekenwerk van Beaton is niet mooi, soms ronduit slordig. Wie op de houdingen, handen en achtergronden let, kan zich er gemakkelijk aan storen. Dat het alleen is ingekleurd met blauwgrijze inkt is onhandig, omdat het iedereen op elkaar laat lijken.

Maar dat is van ondergeschikt belang. Wij voelen de urgentie, de kracht van het feitenrelaas. Bijzonder omdat Beaton vooral bekend is van haar humoristische webcomics die verschenen in de bundelingen Hark! A Vagrant en Step Aside, Pops – een andere tak van sport.

Ducks is zo’n knappe graphic memoir omdat Beaton niet het achterste van haar tong laat zien. De lezer weet het, voelt het en vult in. Het maakt het verhaal nog invoelender, nog echter. Beaton heeft met niemand afgerekend, ze heeft de lezer en de man een spiegel voorgehouden.