Zijn de Oscars een ‘old white girls network’ geworden?

De hashtag was weer terug: #OscarsSoWhite. Ruim acht jaar geleden, op 15 januari 2015, dook hij voor het eerst op toen geen enkele zwarte acteur werd genomineerd voor een Oscar. In 2023 droeg organisator The Academy één zwarte actrice voor: Angela Bassett van superheldenfilm Wakanda Forever. Velen gunden ook Viola Davis (The Woman King) een nominatie – en Danielle Deadwyler zeker. Zij vertolkt in de speelfilm Till op indrukwekkende wijze Mamie Till-Mobley, die uitgroeide tot icoon in de burgerrechtenstrijd nadat haar zoon Emmett in 1955 was gelyncht in Mississippi.

Legde Deadwyler het af tegen een ‘old white girls network’? Daarover straks meer. De Amerikaanse onmin komt kort na de hashtag #BaftasSoWhite. Voor deze prijzen van de Britse Academy – zo’n 6.500 filmprofessionals – waren dit jaar veel zwarte en Aziatische acteurs genomineerd, maar zij wonnen niks. Wat is er veranderd sinds 2020, toen acteur Joaquin Phoenix zijn Bafta voor Joker met een ‘dubbel gevoel’ in ontvangst nam? Toen was geen enkele zwarte acteur genomineerd; Phoenix vermaande de zaal „systematisch racisme” onder ogen te zien. Daarna werden zo’n duizend extra, meer diverse leden geworven en inclusieve maatregelen genomen. Hielp dat? Toch wel: er waren dit jaar vijf zwarte en drie Aziatische nominaties. Dat niettemin alle winnaars wit waren, noemde The Guardian-columnist Leila Latif „shocking”.

Ontkenning en berouw

In Hollywood is intussen wel degelijk wat veranderd. Op 12 maart worden voor de 95ste keer de Oscars uitgereikt na stemming door de leden van The Academy, de eliteclub van filmmakers waarvan je via ballotage of door een Oscarnominatie lid wordt. Toen The Academy in 2015 én 2016 geen enkele zwarte acteur wist voor te dragen en de Oscargala’s nerveus zwalkten tussen ontkenning en berouw, volgde een versnelde instroom van vrouwelijke leden en leden van kleur. Het was toen al jaren bekend dat van de 6.200 leden van The Academy 94 procent wit en 77 procent man was, met 62 jaar als gemiddelde leeftijd. Inmiddels telt de The Academy ruim 9.500 leden: 81 procent wit, 66 procent vrouw. Dat is nog altijd geen ideale afspiegeling van de bevolking: volgens de Amerikaanse census van 2020 is bijna 76 procent van de Amerikaanse bevolking wit (inclusief latino); 13,6 procent is zwart, 6 procent van Aziatische komaf. Maar er is dus wel sprake van vooruitgang.

Lees ook: Mannelijk ego trekt meer kijkers dan ‘vrouwenfilms’

Regisseur Chinonye Chukwu van speelfilm Till stelde op Instagram dat Hollywood ‘agressief’ gericht is „op het bevestigen van witheid en het voortzetten van ongegeneerde misogynie richting zwarte vrouwen”. De realiteit is dat acteurs uit etnische minderheidsgroepen sinds #OscarsSoWhite veel meer werk kregen: het aantal grote rollen steeg vanaf 2016 van 14 procent tot 39 procent van het totaal. En dat is zichtbaar in Amerikaanse speelfilms en op Netflix: tot zover is #OscarsSoWhite een eclatant succes. Zwarte acteurs en actrices sleepten in de 21ste eeuw bovendien 11 procent van de Oscarnominaties in de wacht en wonnen 21 acteer-Oscars, ruim 23 procent van het totaal. Zwarte vrouwen kregen tien Oscars. Op Oscargala’s worden zwarte acteurs statistisch gezien dus al een tijd goed gerepresenteerd.

Bij andere bevolkingsgroepen valt meer winst te behalen. Neem latino’s: 19 procent van de Amerikaanse bevolking, nog geen 2 procent van de Oscars en nominaties. Of mensen van Aziatische komaf: 6 procent van de bevolking in de VS, 3,5 procent van de Oscars, maar dan moet je Natalie Portman (Israëlisch paspoort), Angelina Jolie (Cambodjaans paspoort) en Salma Hayek (Libanese komaf) meerekenen, zoals The Academy doet.

Toen ‘blackface’ in Hollywood allang taboe was, gold het nog als normaal dat witte acteurs Aziaten speelden of Aziatische rollen ‘witwasten’. In dat kader zijn vier van de twintig Oscarnominaties voor acteurs met Chinese roots een doorbraak: Ke Huy Quan en Michelle Yeoh van Everything Everywhere All at Once zijn echte kanshebbers. Wit zijn de Oscars in 2023 dus niet echt. Alleen niet zwart.

Niet genomineerd: Viola Davis in The Woman King. Foto CTMG-Inc

Onder de radar

Die rekenmachinelogica vertelt niet het hele verhaal. De onmin van zwarte acteurs dit jaar hangt samen met de verrassende nominatie van actrice Andrea Riseborough, die een alcoholistische Texaanse moeder speelt in To Leslie, een lowbudgetfilm die lang onder de radar vloog. In de categorie ‘beste actrice’ verdrong zij vermoedelijk actrice Danielle Deadwyler van Till.

Voor de Oscarnominaties stemmen de ‘branches’ van The Academy: in dit geval de ruim 1.300 acteurs. Campagne voeren is uit den boze. Toch leek daarvan in november sprake toen filmster Helen Hunt aandacht vroeg voor Riseborough. Veel grote namen bleken op sociale media in vervoering: Cate Blanchett, Amy Adams, Jennifer Aniston, Gwyneth Paltrow en Kate Winslet, die in de rol van Riseborough „de grootste vrouwenrol in mijn leven” had gezien. Toen Riseborough in januari uit de grote hoed kwam, kon Deadwyler zich derhalve opzij gezet voelen door een ‘old white girls network’. The Academy vond geen bewijs voor een georkestreerde campagne.

Het punt: als The Academy perfect de bevolking van de VS spiegelt, bedraagt het aantal zwarte leden nog altijd maar 13,6 procent. Oscarkandidaten zijn afhankelijk van een electoraat dat overwegend wit is en dat vermoedelijk nog even blijft. Dat zulks The Academy inherent racistisch maakt, logenstraffen de cijfers. Al kan morele pressie op zijn tijd zeker geen kwaad om dit electoraat bewust te houden van zijn ‘white bias’.

Maar de Oscars zijn de uitslag van een jaarlijkse verkiezing in een over Los Angeles, New York en Londen verspreid, maar zeer hecht filmstadje van 9.500 veteranen die elkaar kennen van talloze filmsets. Zeker bij de nominaties, wanneer de wijken hun wijkgenoten nomineren, zijn fluistercampagnes lastig uit te sluiten, en wit gekonkel evenmin. Zo is een democratie nu eenmaal: onvolmaakt.