Saxofonist Wayne Shorter: vernieuwer in de jazz

September vorig jaar verscheen Live at the Detroit Jazz Festival, de weergave van een concert in 2017 waar saxofonist Wayne Shorter speelt met drie mensen die nog geboren moesten worden toen zijn carrière begon: zangeres Esperanza Spalding, drummer Terri Lyne Carrington en pianist Leo Genovese. Avontuurlijk, virtuoos, afwisselend, en niet precies te plaatsen: een stuk bebop beweegt naar de funk, de zang lijkt een ballade aan te kondigen, maar dan gaan volume en tempo omhoog en is alles weer mogelijk.

Het is een van de laatste optredens die Shorter gaf voordat hij om gezondheidsredenen met pensioen ging. Het album – dat werd bekroond met een Grammy – typeert hem: Shorter stort zich vol overtuiging in het experiment, zonder ooit zijn toon te verliezen, dat warme, ronde geluid dat alle kanten op kan zonder dat je ooit het gevoel krijgt dat hij uit de bocht kan vliegen. Het was geruststellende perfectie die de experimentele kant van zijn spel op een vanzelfsprekende manier op de luisteraar overbracht. Hij overleed donderdag op 89-jarige leeftijd, na een carrière die zo’n 65 jaar omspant en waarin hij altijd in de voorhoede van de vernieuwing stond.

Miles Davis

Shorters carrière begon in de band van pianist Horace Silver, en hij werd al snel uitgenodigd voor Art Blakey’s Jazz Messengers waarin hij vijf jaar speelde, en de rol van musical director op zich zou nemen. Vanaf 1964 nam hij onder zijn eigen naam een reeks albums op voor het Blue Note-label. Uit titels als Juju (1965), The All Seeing Eye (1965), Adam’s Apple (1966) en Speak no Evil (1966) blijkt dat Shorters ambitie verder reikte dan het eigenzinnig spelen van standards: hij streefde met zijn muziek naar het mythische en tijdloze. Het is deze reeks albums die nog steeds het meest geliefd zijn.

Inmiddels had Miles Davis hem ontdekt en Shorter trad toe tot de groep die als Miles Davis’ ‘Second Great Quintet’ de geschiedenisboeken in zou gaan. Zijn rol in die groep valt moeilijk te overschatten, niet alleen vanwege de nummers die hij voor Davis schreef, maar ook vanwege de subtiele manier waarop hij steeds nadrukkelijker funk toevoegde aan het geluid van Miles Davis-klassiekers van Filles de Kilimanjaro (1968) tot Bitches Brew (1970).

Shorter maakte nog steeds mooie albums, al waren ze minder baanbrekend dan het werk met Miles Davis

Weather Report

Zijn solowerk raakte daarbij een beetje op de achtergrond; hij maakte nog steeds mooie albums al waren ze minder baanbrekend dan het werk met Miles Davis. Tot hij de band Weather Report oprichtte, met de Oostenrijkse toetsenist Joe Zawinul, ook een veteraan uit de band van Davis. Jazz werd fusion, Shorters spel dienstbaarder aan het geheel, en het geluid wat commerciëler: met ‘Birdland’ scoorden ze in 1977 zelfs een hit. Nadat Weather Report ermee ophield (in 1985) zou Wayne Shorter weliswaar regelmatig blijven optreden, maar nog slechts incidenteel opnemen – al zou hij op onverwachte plaatsen opduiken (met een saxofoonsolo op ‘How Can I Stop’ van The Rolling Stones bijvoorbeeld).

Op plaat had hij de laatste jaren zijn verhaal al wel verteld, maar op het podium ging het gewoon door – regelmatig op dat van North Sea Jazz – in het gezelschap van bij voorkeur jonge muzikanten die altijd konden vertrouwen op die vrijwel volmaakte toon van Wayne Shorter.

https://youtu.be/T2cby5v9Z2w