Wopke Hoekstra moet in Straatsburg ‘zijn stinkende best doen’

Vraag voor Wopke Hoekstra: met welke ambitieuze, bindende en wetenschappelijk onderbouwde Europese klimaatdoelstelling voor 2040 komt hij, en een beetje rap alsjeblieft? Hoe wil hij natuur gaan herstellen die is aangetast door stikstofuitstoot? En oh ja: hoe denkt hij een internationaal omstreden klimaatschadefonds voor arme landen snel in werking te krijgen?

Nee: makkelijk worden de vragen aan Hoekstra deze maandagavond niet, als hij voor een hoorzitting in het Europees Parlement in Straatsburg verschijnt. Drie uur lang mogen Europarlementariërs in de milieucommissie in totaal 25 vragen afvuren op de oud-CDA-leider, tot voor kort minister van Buitenlandse Zaken.

Lees ook: Voordracht Hoekstra zet verhoudingen in Rutte IV verder op scherp

Hoekstra werd eind augustus door Nederland genomineerd om als Eurocommissaris voor Klimaat Frans Timmermans te vervangen, die deze zomer terugkeerde naar Nederland om lijsttrekker te worden van PvdA-GroenLinks. Maar eerst moet hij nog twee derde van de leden van de parlementscommissie overtuigen van zijn kwaliteiten – geen eenvoudige opgave.

Wat de vragen precies worden, weet Hoekstra niet. Hij kan verwachten dat ze gaan over heikele, soms hypertechnische onderwerpen als emissiebudgetten, de certificering van CO₂-opslag of een potentieel verbod op privéjets, vol verwijzingen naar afkortingen als ‘LULUCF’ (landgebruik) of specifieke artikelen uit het klimaatverdrag van Parijs.

Onderling wantrouwen

De CDA’er heeft zich de afgelopen tijd naar verluidt extreem goed voorbereid, bijgestaan door Diederik Samsom, oud-PvdA-leider en de afgelopen jaren Timmermans’ rechterhand. Maar wat met wat bijspijkerlesjes lastiger op te lossen is, zijn de grote twijfels die in het Europarlement leven over zijn cv en geloofwaardigheid. En nu ook Brussel zich opmaakt voor een campagne, in aanloop naar de Europese verkiezingen volgend jaar juni, is zijn kandidatuur ook inzet geworden van een hard politiek spel.

Vooral omdat het vertrek van Timmermans, sinds 2019 hoofdverantwoordelijke voor de Europese klimaat- en milieuplannen, samenvalt met een draaiende wind in Brussel. Al voor de zomer werd duidelijk dat de grote christen-democratische partij waarvan ook het CDA onderdeel is, niet meer zomaar akkoord gaat met groene plannen en zich er zelfs met felle campagnes tegen kan keren – zichtbaar in de strijd rond de zogeheten ‘natuurherstelwet’.

Lees ook: Nu klimaatbeleid pijn begint te doen, krabbelen politici overal terug

Het heeft de verhoudingen in het Europarlement verzuurd en het onderlinge wantrouwen vergroot. Daarbij komt dat alle partijen zich in aanloop naar de verkiezingen politiek aan het profileren zijn, en dat de hoorzitting van Hoekstra daarvoor een uitstekend podium is. Dat juist de christen-democraten een vervanger leveren van de felgroene Timmermans, zorgt nu al voor grote argwaan jegens Hoekstra.

Hoekstra zal voor de sceptici kleur moeten bekennen: zet hij de ambitieuze koers van Timmermans voort, of kiest hij ervoor meer nadruk te leggen op dialoog met industrie, bedrijfsleven en boeren? „Wij willen weten: welke lijn staat hij voor?”, zegt PvdA-Europarlementariër Mohammed Chahim. „Hij zal daarbij afstand moeten nemen van wat zijn eigen partij recent heeft laten zien. Alleen zeggen dat hij klimaat belangrijk vindt, zoals hij tot nu toe deed, is echt onvoldoende. Welke concrete toezeggingen kan hij doen, bijvoorbeeld over het klimaatdoel voor 2040?”

Strenge boekhouder

In antwoorden op schriftelijke vragen van Europarlementariërs toonde Hoekstra zich vrijdag van zijn allergroenste kant, sprak hij zijn volledige steun uit voor Timmermans en benadrukte dat er wat hem betreft nog wel een schepje bovenop kan – zelfs als dat „moeilijke keuzes met zich meebrengt”. Daarnaast bepleitte hij „meer actie” om een einde te maken aan fossiele subsidies en schaarde hij zich vierkant achter de natuurherstelwet, waartegen zijn eigen CDA zich onlangs nog fel verzette.

Ook citeerde Hoekstra dichter Luceberts ‘Alles van waarde is weerloos’ als motivatie om het klimaat te beschermen en benadrukte hij de verantwoordelijkheid van ouders om de planeet aan hun kinderen door te geven. Precies het soort taal dat (groene) Europarlementariërs graag horen. Als hij slim is, toont Hoekstra ook maandagavond wat pathos en wisselt hij minstens één keer van taal in zijn beantwoording – eveneens iets waarvan het EP houdt.

Hoekstra’s belangrijkste taak de komende maanden wordt het vertegenwoordigen van de EU op de klimaatconferentie in Dubai eind november. Het wordt een cruciaal moment voor de mondiale klimaatinspanningen. Temeer omdat Europa het voortouw moet nemen bij de uiterst gevoelige discussie over het compenseren van klimaatschade in arme landen door rijke landen.

Ook daarover kan Hoekstra pittige vragen verwachten. In zijn vorige leven als Nederlands minister van achtereenvolgens Financiën en Buitenlandse Zaken stond hij juist bekend als uiterst zuinig, ook rond klimaatfinanciering. Nu moet Hoekstra juist laten merken dat hij vindt dat EU-landen ruimhartig de portemonnee moeten trekken. In zijn schriftelijke antwoorden brak Hoekstra vorige week al een lans voor „onorthodoxe” financiële oplossingen en „de breedst mogelijke financieringsbronnen”: nogal een draai voor de ooit zo strenge boekhouder.

Zijn zuinige imago speelt ook een rol in de vragen die Hoekstra kan verwachten over zijn uitspraken in de coronacrisis. Toen bekritiseerde hij als minister van Financiën Zuid-Europese landen om hun gebrekkige begrotingsdiscipline – met een storm aan kritiek tot gevolg. Hoe vurig klopt nu eigenlijk uw Europese hart, zullen Europarlementariërs hem maandagavond vragen.

Verleden bij Shell

De kern is, zegt GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout: „Durven wij ons vertrouwen uit te spreken dat het klimaat bij hem in goede handen is?” Binnen de Europese Groenen, waarvan Eickhout in de milieucommissie coördinator is, is de stemming rond Hoekstra volgens hem „heel negatief”. „Hij moet echt heel erg zijn best doen om dat in die drie uur te doen draaien.”

Zonder twijfel wordt Hoekstra daarbij ook gevraagd naar zijn eigen verleden bij Shell, iets waarop in het verzet van milieuclubs tegen zijn benoeming veel nadruk is komen te liggen. Een petitie tegen Hoekstra werd de afgelopen weken meer dan honderdduizend keer ondertekend. Chahim zegt dagelijks „honderden” mails te krijgen van mensen die hem vragen Hoekstra tegen te houden.

Tegelijk is de druk op Europarlementariërs om hem wél door te laten minstens even groot, ook vanuit grote Europese hoofdsteden als Berlijn. Het blokkeren van Hoekstra zou immers een cruciale vacature open laten op een moment dat Europa zich voorbereidt op een belangrijke rol op de klimaatconferentie. In theorie kan Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zo’n blokkade negeren, maar dat zou de verhoudingen tussen het Europarlement en de Commissie in een crisis storten, op een moment dat er grote dossiers als migratie moeten worden afgerond.

Bovendien zit er ook nog een partijpolitieke kant aan een eventuele afwijzing van Hoekstra. Ook de sociaal-democratische Slovaak Maros Sefkovic wordt deze week door Europarlementariërs verhoord. Hij zit al sinds 2009 in de Europese Commissie, maar werd recent door voorzitter Ursula von der Leyen aangewezen om het overzicht op de ‘Green Deal’ van Timmermans over te nemen. Christen-democratische Europarlementariërs dreigden de afgelopen tijd al om, mocht Hoekstra pootje gelicht worden, ook Sefkovic te blokkeren. Dat zou de impasse nog groter maken.

Hoekstra voerde de afgelopen weken al onvermoeibaar voorgesprekken met talloze Europarlementariërs. Of hij ze kan overtuigen, moet na maandagavond duidelijk worden – de milieucommissie velt binnen 24 uur een oordeel. Dat het EP hem vraagt om nog een extra keertje langs te komen, is absoluut niet uitgesloten – vooral om duidelijk te maken dat het niet zomaar akkoord gaat.

Dat zou niet voor het eerst zijn: het gebeurde eerder bijvoorbeeld ook in 2009 met de Nederlandse kandidaat-Eurocommissaris voor Digitale Zaken Neelie Kroes. Voor Hoekstra zou het niettemin ongemakkelijk zijn en bij voorbaat een krasje opleveren. Dat Europarlementariërs hem ook na een tweede hoorzitting, alvast met potlood ingetekend voor volgende week dinsdag, laten zakken lijkt echter erg onwaarschijnlijk.

Tegelijk erkent iedereen: niks is uitgesloten. Ongelukken in het Europarlement komen vaker voor. Hoekstra zal, zoals hij zelf al eerder aankondigde, zijn „stinkende best” moeten doen.