Vraag Georgiërs of ze bij de Europese Unie willen horen en het antwoord luidt in veruit de meeste gevallen ‘ja’. Vraag diezelfde Georgiërs of ze geloven dat hun land ook daadwerkelijkheid EU-lid zal worden en ze antwoorden zoals Mimosa, een zestiger die met haar man een winkeltje heeft aan de rand van het centrum van hoofdstad Tbilisi: „Natuurlijk willen wij bij Europa horen. Maar het probleem is onze regering, die wordt gerund door een corrupte oligarch. En door Rusland natuurlijk. Dus dat gaat nooit lukken.”
Dat de Europese Unie in december 2023 toch de kandidaat-status toekende aan het Zuid-Kaukasische land, kwam voor veel Georgiërs als een opluchting. Al jaren vaart de Georgische regeringspartij Georgische Droom onder leiding van de omstreden zakenman en oud-premier Bidzina Ivanisjvili een antidemocratische en pro-Russische koers, waarmee de regering zich steeds verder verwijdert van Europa. De toekenning kwam dan ook niet zonder voorwaarden: van de twaalf ‘aanbevelingen’ op het gebied van rechtsstaat, mensenrechten en goed bestuur, moet Georgië er nog negen uitvoeren.
Teona Akoebardia was erbij toen eind december bij de toekenning van kandidaat-status in het centrum van Tbilisi een volksfeest losbarstte. Ze is onafhankelijk parlementslid en expert op het gebied van nationale veiligheid, de EU en NAVO, en was tussen 2014 en 2018 vicevoorzitter van de parlementaire commissie voor defensie en veiligheid. „Niemand had het verwacht. Als de bevolking de regering niet onder druk had gezet, was het nooit gelukt”, vertelt Akoebardia in een café naast het parlement, dat sinds de toekenning behangen is met Europese en Georgische vlaggen.
onafhankelijk parlementslidTeona Akoebardia De EU-status is een overwinning voor het Georgische volk. Het bewijst dat we op de goede weg zijn
Het is wrang dat Georgische Droom de kandidaat-status claimt als zijn eigen verdienste, terwijl de partij er juist alles aan doet om Europa op afstand te houden. Maar het laat Akoebardia koud. „Dit is een overwinning en een enorme erkenning van de wens van het Georgische volk, die bewijst dat wij op de goede weg zijn.” Een afwijzing had de veiligheid en stabiliteit van het land ernstig in gevaar gebracht, denkt de politicus. „Dan had Rusland klaargestaan om een feestje te vieren.”
Dat was precies het scenario wat Europese politici wilden voorkomen. De afgelopen jaren holde Georgische Droom niet alleen de democratie uit, ook werd de deur naar Rusland steeds verder open gezet. Zo besloot de regering na de invasie van Oekraïne niet mee te doen aan de westerse sancties tegen Rusland en tegen Georgische staatsburgers die samenspannen met het regime in Moskou. De Georgische oppositie was woedend, maar te zwak om een vuist te maken.
Visumplicht
Kort daarvoor had een wetsvoorstel waarmee ngo’s en media tot ‘buitenlands agent’ konden worden bestempeld – door critici aangeduid als de ‘Russische wet’ – eveneens tot felle protesten geleid. In mei vorig jaar werd het vliegverkeer tussen Moskou en Georgië hervat en schafte Rusland de visumplicht voor Georgiërs af. De komst van honderdduizenden Russen naar Georgië leidde bovendien tot interne economische en politieke spanningen. Inmiddels trekken veel Russen weer weg, naar bestemmingen in Europa en elders.
Het land mag nu de gedroomde kandidaat-status hebben ontvangen, de vraag is of Georgische Droom de politieke wil zal tonen om de voorwaarden voor EU-lidmaatschap uit te voeren. Dat zou betekenen dat de partij haar stevige greep op de rechtspraak moet loslaten, werk moet maken van de corruptiebestrijding, de strijd moet aanbinden met (Russische) desinformatie én de macht van haar leider Ivanisjvili moet inperken. Ook zou de torenhoge kiesdrempel (5 procent) naar beneden moeten om de oppositie meer ruimte te geven. Zelfs mét politieke wil is EU-lidmaatschap een kwestie van jaren, en dan staan er in oktober ook nog parlementsverkiezingen gepland.
Lees ook deze reportage over Georgië, Rusland en de EU uit 2022
Het is geen toeval dat Ivanisjvili eind december zijn terugkeer aankondigde in de politiek. Kort daarop maakte zittend premier Irakli Garibasjvili plotseling zijn vertrek bekend. Vanuit zijn schaduwpositie droeg Ivanisjvili de uitgesproken antiwesterse Irakli Kobachidze voor om hem op te volgen. In 2019 veroorzaakte Kobachidze een schandaal door een delegatie Russische politici in het parlement uit te nodigen en een van hen op zijn voorzittersstoel te laten plaatsnemen. Georgiërs gingen woedend de straat op, Kobachidze moest ontslag nemen.
Het vooruitzicht van Kobachidze als premier leidde de afgelopen weken tot kritiek van Europa-gezinde Georgiërs. President Salome Zoerabisjvili – uitgesproken pro-Europees, maar met weinig macht – haalde vorige week hard uit. „Hoe wilt u onze samenleving overtuigen van het belang van Europese waarden? Hoe denkt u de Europese aanbevelingen uit te gaan voeren voor de verkiezingen?”, wierp ze Kobachidze in een toespraak voor de voeten.
Angst voor nieuwe oorlog
Alle kritiek ten spijt stemde het parlement afgelopen donderdag in met zijn benoeming. Vrijdag werd hij officieel tot premier benoemd – de zevende sinds Georgische Droom in 2012 voor het eerst de regering ging leiden.
Volgens politiek analist Kacha Gogolasjvili van de Georgian Foundation for Strategic and International Studies (GFSIS) in Tbilisi wakkert Georgische Droom de angst voor een nieuwe oorlog met Rusland opzettelijk aan. „Zij prenten de bevolking dagelijks in dat Rusland ieder moment kan binnenvallen en dat een pro-Europese koers Moskou onvermijdelijk zal provoceren. Ondertussen laten politici zich door Rusland dicteren en worden pro-Europese krachten weggezet als radicaal. Angst zaaien is een manier om de macht te behouden.” Ook Ivanisjvili zelf wordt gedreven door angst, denkt Gogolasjvili. „Hij weet dat het met veel andere oligarchen die Poetin niet konden of wilden helpen, slecht is afgelopen.”
Een nieuwe regeringstermijn voor Georgische Droom is volgens Gogolasjvili „een ramp” die het land opnieuw in politieke chaos kan storten. Volgens de analist is het dan ook van groot belang dat de zwakke oppositie de burgers laat zien dat een stem voor de regeringspartij een stem is voor Rusland en dat de Europese weg de enige is die voert naar veiligheid en vooruitgang.
Maar vooralsnog slaagt zij daar nauwelijks in. Ondanks alle schandalen maakt Georgische Droom een goede kans om de verkiezingen in oktober te winnen. Daarbij speelt de angst voor Rusland en de Russische bezetting van Abchazië en Zuid-Ossetië een cruciale rol, zegt Gogolasjvili. „Georgiërs hebben in 2008 meegemaakt wat de Oekraïners nu al twee jaar meemaken en delen van ons land worden al vijftien jaar bezet. Wij wéten wat het betekent om Rusland als buurman te hebben.”
