Warm blijven op kantoor: meer bewegen, staand werken of een extra trui aan

Veel thee drinken, een dikke trui aan: zo blijft secretaresse Lonneke warm op kantoor. Ze wil om privacyredenen niet met haar achternaam in de krant. Sinds twee weken blijft de verwarming bij haar op kantoor zoveel mogelijk uit, met het oog op de kosten. De stichting waarbij ze werkt, huist in een oud, monumentaal pand, met hoge plafonds en enkel glas. „Het is hier niet warm te krijgen, maar de hoge energiekosten zijn dit jaar niet begroot, en er is geen reservepotje om uit te putten.” De enige optie: besparen door de verwarming zoveel mogelijk uit te houden. „Ik begrijp waarom dat nodig is, maar na drie uur stilzitten achter een computer begin je het wel te voelen. Soms zet ik dan alsnog de verwarming aan, anders is het niet te doen. Dat vindt mijn werkgever oké, zolang we er maar wel bewust mee omgaan.”

Op meer kantoren staat de verwarming lager dan voorheen. Is het niet om kosten te besparen, dan wel om opwarming van het klimaat tegen te gaan of om minder afhankelijk te worden van Russisch gas. Met het oog op dat laatste deed de overheid dit voorjaar een klemmend beroep op bedrijven om te besparen op de verlichting en verwarming van hun panden. Zelf gaf ze het goede voorbeeld door de thermostaat in de rijkskantoren omlaag te draaien: van 21 naar 19 graden.

De oorlog in Oekraïne was voor IT-dienstverlener ilionx (ruim 1.200 medewerkers, dertien vestigingen) aanleiding bewuster met het energieverbruik om te gaan, vertelt managementconsultant en MVO-manager Jorick Bots. Hij is verantwoordelijk voor verduurzaming van zijn bedrijf. „We willen Rusland minder ‘subsidiëren’ en tevens onze impact op het klimaat verkleinen”, zegt hij. In oktober is daarom alle officemanagers gevraagd de temperatuur „in ieder geval met een halve graad” te verlagen. De verwarming in de meeste kantoren staat nu tussen de 19 en 20 graden.

Geen nocebo-effect

Ook op het Delftse hoofdkantoor van softwareleverancier TOPdesk (900 medewerkers, van wie 370 in Nederland) is de verwarming vanaf oktober teruggedraaid, van 21 naar 19,5 graad. „Wij wilden ’m liever nog iets lager, maar we hebben ook te maken met twee andere huurders in dit pand”, vertelt coördinator faciliteit en duurzaamheid Maryse Mertens. „Als dit goed bevalt, verlagen we ’m in 2023 hopelijk naar 19 graden”, zegt ze.

Haar bedrijf heeft nog een ‘oud’ energiecontract lopen, tot het einde van dit jaar. Per 1 januari zullen de flink gestegen energiekosten duidelijk merkbaar worden in de portemonnee. Mertens noemt kostenbesparing door een lagere temperatuurinstelling overigens bijzaak. „Onze voornaamste reden is dat we het als bedrijf beter willen doen op het gebied van duurzaamheid. Al denk ik dat de kostenbesparing wel heeft geholpen de andere huurders in het pand over de streep te trekken.”

Om een ‘nocebo’-effect te voorkomen – als medewerkers een lagere temperatuur verwachten, voelen ze al meer kou – heeft TOPdesk de temperatuurverlaging niet gedeeld met het personeel. „Wat je weet, valt meer op. Maar als medewerkers nu aangeven dat het kouder is, weten we dat het echt zo is.”

Tot nu toe zijn geen signalen ontvangen dat het is opgemerkt. „Al kan dat er ook mee te maken hebben dat het de afgelopen maand niet heel erg koud is geweest en de verwarming nog niet echt hard heeft hoeven werken”, zegt Mertens.

Tien dagen wennen

Mensen hebben de temperatuurregulatie van het lichaam de afgelopen decennia uitbesteed aan gebouwen, stelt Boris Kingma, TNO-onderzoeker op het gebied van thermofysiologie. Wie bewuster met energie wil omgaan, zal dat weer moeten omdraaien: „Gezonde mensen kunnen zich met gedrag en kleding makkelijk aan een kantoortemperatuur van 19 graden aanpassen, bijvoorbeeld door meer te bewegen, staand te werken of extra kleding te dragen. Wie 10 procent actiever is op een dag, compenseert al snel voor een graad koelere luchttemperatuur. Een extra laag kleding kan ook al zo een graad schelen. De eerste dagen ervaar je mogelijk kou, maar na ongeveer tien dagen leert het lichaam ermee omgaan.”

Lees ook: Energie besparen? Met deze tips kun je gelijk aan de slag

Al is het niet voor iedereen zo makkelijk. Zo kan kou voor mensen met hartproblemen nadelig zijn, omdat bloedvaten erdoor sluiten. Dat maakt het zwaarder voor het hart om bloed rond te pompen. Ook kleine mensen en mensen met minder spiermassa hebben over het algemeen meer moeite om warm te blijven in een koude omgeving.

Eén ideale temperatuur om bij te werken, bestaat niet, legt Kingma uit. Verschillende factoren bepalen wat voor iemand het beste is, waaronder individuele persoonskenmerken, omgeving (weer of binnenklimaat), activiteitsniveau en kleding. „Ooit waren de richtlijnen over hoe werkgevers dat konden uitrekenen opgenomen in de wet, maar ergens in de afgelopen twintig, dertig jaar zijn die geschrapt om de werkomstandigheden te versimpelen.”

Vastgelegd is nu wel dat een werkgever er alles aan moet doen om een ongezonde situatie te voorkomen. Wat betekent dat concreet? „Die vraag speelde voorheen minder, maar in deze nieuwe situatie kan er behoefte zijn aan een soort onafhankelijke ‘scheidsrechter’ die een ideale temperatuur kan uitrekenen, met het oog op de vier verschillende factoren. Dat zou duidelijkheid scheppen voor zowel werkgever als werknemer.”

Dichter bij een radiator

Wat als medewerkers massaal gaan klagen over kou? Mertens van TOPdesk: „Als werkgever zijn we het verplicht naar onze medewerkers te luisteren. Ons voordeel is dat we twee luchtstromen hebben: vloerpotten waaruit verse lucht komt en radiatoren. Mochten medewerkers het erg koud hebben, dan kunnen we bijvoorbeeld experimenteren met werkplekken dichter bij een radiator.”

MVO-manager Bots van ilionx heeft tot nu toe weinig klachten gekregen. „Misschien zijn we met z’n allen wel gewend geraakt aan een temperatuur die hoger is dan nodig. Dit is een uitgelezen kans om te experimenteren. Een enkeling is opgevallen dat het iets kouder is op kantoor, maar zodra je uitlegt waarom de verwarming lager staat, merk je veel begrip.”

Dat begrip zal vooral blijven bestaan als niet alleen op de verwarming bezuinigd wordt, maar ook andere maatregelen worden genomen om energieverbruik terug te dringen. Bij TOPdesk is de temperatuurverlaging onderdeel van een breder pakket duurzaamheidsmaatregelen. Zo is het wagenpark inmiddels grotendeels elektrisch, worden tussenmeters aangelegd om energieverbruik beter te kunnen sturen en werkt het bedrijf met timers die alle verwarming en verlichting om zeven uur ’s avonds automatisch uitschakelen. „Het laatste wat je wil, is dat kantoorpand zijn dat het hele weekend de lichten aan heeft staan.”

Ook ilionx werkt met sensoren die lampen uitdoen. „Wordt een ruimte niet gebruikt, dan schakelt de verlichting vanzelf uit.” Over een paar maanden wil Bots kijken wat het effect is van de temperatuurverlaging op kosten en verbruik. Mogelijk gaat de temperatuur dan nog verder omlaag, al zal dat geen hard beleid worden. Bots: „Het kantoor kan voor medewerkers ook juist een plek zijn om naartoe te komen, zodat ze de verwarming thuis overdag uit kunnen laten. Dat willen we niet ontmoedigen.”