Als asielzoekers onbelemmerd kunnen gaan werken, levert dat de Nederlandse economie miljarden op. Daar staan nauwelijks extra maatschappelijke kosten tegenover. De overheid kan bovendien veel op bijstandsuitkeringen besparen omdat asielzoekers, als ze eenmaal statushouder zijn, er minder gebruik van zullen maken.
Dat becijfert SEO Economisch Onderzoek in een rapport dat het onderzoeksbureau vrijdag publiceert. „Het arbeidspotentieel van asielzoekers blijft onbenut”, zegt SEO-arbeidseconoom Arjan Heyma. „En dat in een tijd van grote arbeidskrapte.” SEO berekende wat het de Nederlandse maatschappij zou opleveren als asielzoekers dezelfde toegang tot de arbeidsmarkt krijgen als Oekraïense vluchtelingen. Die mogen na aankomst in Nederland zonder beperkingen werken. Het onderzoek van SEO werd betaald door onder andere IKEA, Microsoft en Vluchtelingenwerk Nederland.
Het onderzoek werd mede gefinancierd door bedrijven als IKEA en Microsoft
Eén ‘cohort’ – de jaarlijkse instroom – werkende asielzoekers zou de Nederlandse economie in tien jaar bijna 2 miljard euro extra welvaart opleveren, berekende SEO. De toegevoegde waarde bestaat onder meer uit loonbelasting. Ook geven werkende asielzoekers meer geld uit, waardoor zij voor extra btw-inkomsten zorgen.
Minimumloon
Asielzoekers hebben momenteel beperkte toegang tot de Nederlandse arbeidsmarkt. Werken is pas toegestaan nadat hun asielaanvraag ten minste zes maanden in behandeling is. Werkgevers moeten een zogeheten tewerkstellingsvergunning voor ze aanvragen bij het UWV en lopen daarbij tegen problemen aan. Voor asielzoekers is het daarom moeilijk een baan te vinden.
Na ongeveer twee jaar in Nederland heeft slechts 2 procent van de asielzoekers een baan. Doorgaans is dat in de horeca, schoonmaak en in distributiecentra, veelal op minimumloonniveau. Van de Oekraïense ontheemden in Nederland, voor wie geen beperkingen op de arbeidsmarkt gelden, heeft ongeveer de helft een betaalde baan in loondienst.
Volledige toegang tot de arbeidsmarkt voor asielzoekers ligt politiek gevoelig. Tegenstanders vrezen onder meer verdringing van lokale werknemers en een aanzuigende werking op nieuwe asielzoekers.
Volgens SEO is die vrees ongegrond. Door de krappe arbeidsmarkt is er nu werk genoeg voor iedereen. En er is wetenschappelijk bewijs dat niet het asielbeleid, maar de aanwezigheid van familie en vrienden voor vluchtelingen de belangrijkste reden is om naar Nederland te reizen.
Ook de overheid profiteert als asielzoekers makkelijker kunnen gaan werken, aldus SEO. Dat komt onder meer doordat werkende asielzoekers een deel van hun salaris aan het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) moeten betalen, en zo aan de opvangkosten bijdragen. Ze mogen een kwart van hun inkomsten behouden, tot maximaal 246 euro per maand.
Als asielzoekers onbelemmerd mogen werken bespaart de overheid in tien jaar een miljard euro aan bijstandsuitkeringen op de jaarlijkse instroom
Daarnaast zullen de kosten voor bijstandsuitkeringen dalen. Nu vraagt 89 procent van de statushouders in de eerste twee tot vier jaar na toekenning van een verblijfsstatus een bijstandsuitkering aan. Op de jaarlijkse instroom aan asielzoekers bespaart de overheid volgens SEO in tien jaar een miljard euro aan bijstand.
Arbeidseconoom Heyma ziet ook andere, niet in geld uit te drukken voordelen. Bijvoorbeeld dat asielzoekers sneller integreren en dat de Nederlandse bevolking hen daardoor meer accepteert.
Heyma gaat ervan uit dat de extra opbrengsten van een milder arbeidsregime voor asielzoekers hoger liggen dan de 2 miljard euro die SEO berekende. Elk jaar komen immers enkele tienduizenden nieuwe asielzoekers naar Nederland. En de berekening is slechts gedaan voor een specifieke groep, namelijk de asielzoekers en nareizigers, samen 50.000 mensen, die vorig jaar asiel aanvroegen in Nederland.
Lees ook Wat zijn de juiste asielcijfers over nareizigers?
Een grote beperking voor asielzoekers op de arbeidsmarkt werd in november vorig jaar afgeschaft na een uitspraak van de Raad van State. De zogeheten 24-wekeneis, die asielzoekers verbood jaarlijks meer dan 24 weken te werken, was volgens de hoogste bestuursrechter onder meer in strijd met Europese regels die lidstaten verplichten asielzoekers effectieve toegang tot de arbeidsmarkt te bieden. Doordat asielzoekers slechts tijdelijk werk konden doen, waren werkgevers terughoudend om hen in dienst te nemen.
In de praktijk ervaren werkgevers en asielzoekers na het wegvallen van de 24-wekeneis nog steeds beperkingen, zegt Raphael Nouwen, als ondernemer een van de opdrachtgevers van het onderzoek. Zijn bedrijf koppelt asielzoekers aan werkgevers. Tot nu toe hebben zo’n 200 asielzoekers zo een baan gevonden. „Werkgevers lopen tegen allerlei beslommeringen aan, zoals het aanvragen van een tewerkstellingsvergunning en het wachten tot de asielzoeker een BSN heeft.”
Woning
Veel asielzoekers willen graag werken, zien Nouwen en andere betrokkenen. Asielaanvragen kunnen soms jaren duren. Asielzoekers zien werken als een manier om bezig te zijn tijdens die procedure, en om zo snel mogelijk te integreren in de Nederlandse samenleving.
SEO verwacht dat asielzoekers de eerste jaren blijven werken in sectoren waar ze nu al werken, zoals de logistiek. „Werkgevers zullen in dat geval minder arbeidsmigranten naar Nederland hoeven halen”, zegt Heyma, „waardoor minder woningen nodig zijn. Want asielzoekers die hier een verblijfsstatus krijgen, hebben sowieso een woning nodig. Of ze nu werken of niet.”
