Vredesmissie Blinken in het Midden-Oosten stuit op veel obstakels

Weer reist de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken door het Midden-Oosten, voor de vijfde keer binnen vier maanden. En weer hoopt hij de wapens in de Gazastrook tot zwijgen te brengen, al was het maar tijdelijk. Een bestand tussen Israël en Hamas zou de ruim twee miljoen Gazanen, die steeds hongeriger en dorstiger worden en met ziektes hebben te kampen, eindelijk enige verlichting kunnen bieden. Het zou ook elders in de regio de spanningen aanzienlijk kunnen verminderen.

Lees ook Vrees voor escalatie in Midden-Oosten ondanks aanwijzingen dat Iran geen grote oorlog wil

Al weken onderhandelen de VS, Israël, Qatar, Egypte en vertegenwoordigers van Hamas achter de schermen over zo’n staakt-het-vuren. Dat zou ongeveer zes tot acht weken moeten duren en gedurende die periode zou Hamas de overgebleven ruim 130 gijzelaars geleidelijk aan moeten vrijlaten. Volgens berichten in de Israëlische media aarzelt Hamas echter nog. Het zou aanvullende eisen hebben gesteld, onder meer dat Israël daarna de oorlog niet zou mogen hervatten en zijn troepen uit de Gazastrook zou moeten terugtrekken.

‘Duurzame vrede’

Van zulke aanvullende eisen is de Israëlische regering van premier Benjamin Netanyahu niet gediend. Minister van Defensie Yoav Gallant dreigde maandag de grensplaats Rafah aan te vallen, de laatste relatief ongeschonden stad in het zuiden. Honderdduizenden Palestijnen zijn daarheen gevlucht en verblijven daar al weken onder miserabele omstandigheden. Netanyahu verzekerde de Israëliërs intussen dat „de volledige overwinning” van Israël op Hamas binnen enkele maanden een feit zal zijn.

De ambities van Blinken en zijn chef, president Joe Biden, reiken echter nog beduidend verder dan alleen een bestand, zo bevestigde Blinkens woordvoerder Matt Miller maandagavond. De Amerikanen mikken op „een duurzame vrede en veiligheid voor zowel Israël als de Palestijnen”. Een bijkomend effect daarvan zou bovendien zijn dat Israël dan in harmonie met de rest van de Arabische wereld kan leven, terwijl de invloed van Iran – een permanente bron van zorg voor Israël én de VS – in de regio zou kunnen worden teruggedrongen.

Hoe dit alles gestalte zou moeten krijgen, hebben Amerikaanse functionarissen de laatste weken met diverse media gedeeld. Na een wapenstilstand zouden de Palestijnen op den duur weer het heft in handen moeten krijgen in de Gazastrook, zij het niet onder leiding van Hamas maar onder de Palestijnse Autoriteit van Mahmoud Abbas. De Palestijnse Autoriteit, die nu nog geheel afhankelijk is van Israël, zou veel meer autonomie moeten krijgen, waardoor Palestijns zelfbestuur eindelijk een realiteit zou worden. Maar om Israël gerust te stellen zou zo’n Palestijnse semi-staat gedemilitariseerd moeten blijven.

Defensiepact met Riad

Parallel aan dit proces zou het tot een normalisering van de diplomatieke en economische betrekkingen tussen Israël en de overige Arabische staten moeten komen, met name het belangrijke Saoedi-Arabië. Met enkele andere Arabische landen was dit de laatste jaren al gebeurd. Ook de Saoediërs waren in onderhandeling met Israël, maar het bloedbad dat Hamas op 7 oktober in Zuid-Israël aanrichtte, gevolgd door het massale Israëlische geweld tegen de Palestijnen, onderbrak dit. De Saoediërs hebben echter aangegeven nog steeds geïnteresseerd te zijn, mits er substantiële stappen worden gezet naar een Palestijnse staat. Ook andere Arabische staten voelen voor dit plan.

Het was dan ook niet toevallig dat Blinkens eerste bestemming maandagavond Riad was, waar hij sprak met de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman. Hij vond een willig oor bij ‘MbS’, die echter wel enkele aanvullende eisen heeft. Hij wil een defensiepact met de VS, zoals Washington dat heeft met zijn NAVO-partners. Mocht het bij voorbeeld tot een conflict met Iran komen, dan wil MbS zeker weten dat de Amerikanen Saoedi-Arabië te hulp schieten. Verder wil hij dat de Amerikanen hem nucleaire technologie ter beschikking stellen voor vreedzaam gebruik, zodat Saoedi-Arabië ook op dat terrein gelijke tred met zijn rivaal Iran kan houden. Ook wil hij meer geavanceerde Amerikaanse wapens kunnen kopen. Deze Saoedische eisen, afkomstig van een man die door Biden nog maar enkele jaren geleden een paria werd genoemd omdat hij de dissidente Washington Post-columnist Jamal Khashoggi in 2018 aan mootjes zou hebben laten hakken, liggen de president en het Amerikaanse Congres zwaar op de maag.

Lees ook Joe Biden zet principes opzij met bezoek aan ‘paria’ Saoedi-Arabië

Dinsdag was Blinken in Egypte voor overleg met president Abdel Fattah al-Sisi. Ook die zou liever vandaag dan morgen een bestand zien. Dan zouden de Houthi’s, bondgenoten van Iran, vermoedelijk niet langer koopvaardijschepen voor de kust van Jemen bestoken, zodat reders zich weer vrij zouden voelen hun schepen door het Suezkanaal te sturen. Zo zou Egypte, dat in diepe economische problemen verkeert, daaraan weer meer geld kunnen verdienen. Ook is Sisi nog steeds bang dat de Israëliërs zullen proberen de Gazanen over de Egyptische grens te duwen. Tegen een eventueel vertrek van Hamas zou Sisi echter geen bezwaar hebben.

Struikelblok Israël

Verreweg het grootste obstakel voor de verwezenlijking van Blinkens plannen vormt Israël, waar hij later deze week op bezoek gaat. Premier Netanyahu is al zijn hele loopbaan fel tegen een eigen Palestijnse staat. Dat geldt zo mogelijk nog sterker voor zijn huidige coalitiepartners Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotrich Smotrich, beiden zelf illegale kolonisten op de bezette Westelijke Jordaanoever. Hoewel dit drietal niet geliefd is bij een groot deel van de Israëlische bevolking, is een feit dat de animo in Israël voor een Palestijnse staat – in welke vorm dan ook – sinds 7 oktober uiterst gering is.

En er zijn meer grote struikelblokken voor de plannen van Blinken en Biden, door New York Times-columnist Thomas Friedman al geestdriftig de ‘Biden-doctrine’ gedoopt. Wat gebeurt er bijvoorbeeld met Hamas, dat zelfs volgens Israël nog lang niet is verslagen? En hoe zullen de honderdduizenden Joodse kolonisten reageren als ze onder Palestijns gezag zouden komen zonder steun van het Israëlische leger?

De ervaren diplomaat Blinken weet dit allemaal. Als het er op aankomt, zal hij dan ook al meer dan tevreden zijn als hij er inderdaad in slaagt een nieuw bestand te bereiken, hoe tijdelijk van aard ook. Gezien de hevige spanningen overal, zou zelfs dat al een prestatie van formaat zijn.

Delen Mail de redactie