Voorvrouw van de Dwaze Moeders liet zich door niemand het zwijgen opleggen

Op 6 oktober was Hebe de Bonafini er voor het laatst bij op het Plaza de Mayo in Buenos Aires. Voor de 2.321ste keer liepen de Madres (in Nederland bekend als Dwaze Moeders) hun protestrondes, als altijd tegen de klok in, op donderdag en met hun witte hoofddoek omgeknoopt. Als voorzitster en mede-oprichtster van de Asociación Madres de Plaza de Mayo liet Bonafini tot op hoge leeftijd weinig donderdagen voorbijgaan.

Haar overlijden, op 93-jarige leeftijd, viel zondag samen met het begin van het WK Voetbal in Qatar. De internationale doorbraak van de Moeders had plaats in 1978, het jaar dat een ander omstreden bewind dit toernooi organiseerde: de Argentijnse junta. De militairen hadden in 1976 de macht gegrepen en waren al snel een Vuile Oorlog begonnen tegen links. Hun moord- en martelmachine zou 30.000 mensen verzwelgen.

Als een van de Moeders werd gearresteerd, meldden ze zich collectief bij het politiebureau om zich óók in te laten rekenen

In februari 1977 verdween Bonafini’s zoon Jorge, een paar maanden later ook diens broer Raúl, beiden actief in linkse militante bewegingen. Maandenlang liep Bonafini ziekenhuizen, mortuaria, politiebureaus en rechtbanken af. Bij die speurtocht leerde ze moeders kennen van andere verdwenen ‘subversievelingen’.

Witte luiers

Mei 1977 vroegen veertien van hen voor het eerst aandacht voor hun ‘verdwenen’ kroost. Elke donderdag verzamelden ze op het bekendste plein van Argentinië, waaraan ook het presidentieel paleis staat. De witte pañuelos die ze omknoopten symboliseerden de luiers die hun kinderen ooit droegen. Regelmatig kregen de vrouwen klop van de bereden politie en een van de oprichters werd ontvoerd en vermoord, maar de Madres lieten zich niet afschrikken. Als een van hen gearresteerd werd, meldden ze zich collectief bij het politiebureau om zich óók in te laten rekenen.

De staatsterreur onder de Videla-junta leidde vooraf tot veel kritiek op Argentinië als WK-gastland. Toen het toernooi, uitgerekend op een donderdag, aftrapte, besloten verscheidene internationale media de openingsceremonie over te slaan en in plaats daarvan verslag te doen van het protest van de Madres. „Dit katapulteerde ons de wereld in”, blikte Hebe de Bonafini in 2015 terug.

Lees ook: De Dwaze Moeders zoeken gewoon verder

Argentinië werd wereldkampioen, maar de Dwaze Moeders hadden ook iets gewonnen: internationale bekendheid – en zo enige bescherming. De Madres maakten de eerste van vele buitenlandse reizen, naar Washington en Rome, en Bonafini groeide uit tot hun woordvoerder.

Amnestiewet

Aanvankelijk vroegen de Madres dat ze hun kinderen levend terugzagen. Nadat in 1984 de dictatuur ten einde kwam, ging die eis over in het ter verantwoording roepen van de militaire top. Het moederscollectief zou scheuren, waarbij De Bonafini het hard-linkse, anti-Amerikaanse kamp vertegenwoordigde. Zo omarmde ze de Castro-dictatuur in Cuba en toonde ze blijdschap over de aanslagen van 11 september op de VS.

In Argentinië maakte het haar toen een loyale, maar ook omstreden bondgenoot van de links-nationalistische presidenten (en echtelieden) Néstor Kirchner en Cristina Fernández Kirchner. Onder hun bewind werd de amnestiewet teruggedraaid, waarna militaire kopstukken de afgelopen jaren alsnog vervolgd werden. Net zomin als de meeste ‘verdwenenen’, werden ook de zonen van Hebe de Bonafini nooit teruggevonden.