Voor Rutte is Oekraïne in Beijing het belangrijkste onderwerp

„Het Chinese volk heeft recht op ontwikkeling, en geen enkele kracht kan China’s wetenschappelijke en technologische vooruitgang tegenhouden”, hield Xi Jinping demissionair premier Mark Rutte woensdag voor tijdens hun ontmoeting in de Grote Hal van het Volk in Beijing. „Het kunstmatig opwerpen van technologische barrières en het afsnijden van toeleveringsketens zorgen alleen maar voor verdeeldheid en confrontatie”, citeert de Chinese staatszender CCTV de Chinese leider.

Hoewel CCTV de chipmachinefabrikant niet bij naam noemt, doelde Xi daarbij ongetwijfeld op de restricties rond ASML, dat als enige ter wereld de apparatuur maakt waarmee de meest geavanceerde halfgeleiders worden geproduceerd. Die mogen door exportbeperkingen niet aan Chinese klanten worden verkocht.

De Verenigde Staten willen voorkomen dat China met behulp van de machines van ASML zijn technologische achterstand op het gebied van halfgeleiders inloopt en willen dat het ASML ook wordt verboden om eerder aan China verkochte apparatuur te onderhouden. De machines, die per stuk tientallen miljoenen kosten, worden zonder voortdurend zeer gespecialiseerd onderhoud snel onbruikbaar.

Investeringsklimaat

Rutte wilde na afloop van zijn ontmoeting met Xi niet ingaan op de mogelijke beperking van onderhoud van ASML-apparatuur bij Chinese klanten. Wel liet hij weten dat Nederland „doet wat het kan” om toeleveringsketens te beschermen. Exportbeperkingen zijn niet specifiek gericht tegen China, maar „op onze eigen veiligheid”.

Rutte, die in China wordt vergezeld door minister Geoffrey van Leeuwen (VVD, Buitenlandse Handel), zei voorafgaand aan de ontmoeting veel kansen te zien om de handel tussen beide landen uit te breiden, bijvoorbeeld op het gebied van de groene transitie en de ouderenzorg. Ook Xi zei rond die thema’s te streven naar meer samenwerking.

De premier, die dinsdag Nederlandse ondernemers in China ontmoette, vroeg wel aandacht voor het investeringsklimaat voor Nederlandse bedrijven. Die worstelen met snel veranderende en vaak onvoorspelbare regelgeving. Ook kaartte Rutte de ongelijke concurrentiestrijd aan met gesubsidieerde Chinese bedrijven, en de gebrekkige bescherming van intellectueel eigendom.

Invloed op Rusland

Maar voor Rutte was een ander gespreksonderwerp woensdag „absoluut nummer één”: hij hield Xi voor dat Rusland de oorlog tegen Oekraïne niet mag winnen. China stelt zich in die oorlog neutraal op, en heeft de Russische inval in Oekraïne tot dusverre geweigerd te veroordelen. Economisch profiteert het land flink van de Amerikaanse en Europese sancties tegen Rusland: Chinese ondernemingen hebben de plaats ingenomen van westerse bedrijven die er sinds de invasie zijn vertrokken. Ook koopt het, tegen flinke kortingen, veel gas en olie uit Rusland.

Lees ook China kan Europa maar niet overtuigen van zijn neutraliteit

Na afloop van zijn ontmoeting zei Rutte tegen journalisten dat hij China heeft gevraagd te voorkomen dat sancties worden omzeild en om geen goederen aan Rusland te leveren die het ook kan gebruiken voor zijn oorlogsvoering. Ook vroeg hij Xi om zijn invloed op Rusland aan te wenden. „Ik heb uitgelegd dat dit niet zomaar een conflict is. Dat Nederland als goede vriend van China direct bedreigd wordt, en dat Europa direct bedreigd wordt door deze oorlog. Het is echt belangrijk dat China dat perspectief ook onder ogen ziet.”

De demissionair premier kreeg veel vragen over zijn kandidatuur als secretaris-generaal van de NAVO. Hij was niet in die hoedanigheid naar Beijing gereisd, benadrukte Rutte, maar tijdens een gesprek met studenten eerder op de dag zei hij wel dat hij, als hij de baan krijgt, de band met Azië wil versterken, „om de wereld stabiel te houden”.

Cyberaanvallen

Rutte zei desgevraagd in het gesprek met Xi ook „moeilijke onderwerpen” te hebben aangekaart. „We hebben gesproken over Oeigoeren, Hongkong, maar ook over cyberaanvallen.” In februari maakte de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) de ontdekking bekend een Chinese cyberspionagecampagne in een computernetwerk van de Nederlandse krijgsmacht.

En eerder deze week onthulden de Amerikaanse en Britse autoriteiten details over jarenlange grootschalige cyberoperaties door een aan de Chinese overheid gelieerde hackersgroep. Die trachtte, soms met succes, in te breken in de e-mail van bestuurders en politici, journalisten en activisten, met name critici van de Chinese overheid. Onder hen waren volgens de Amerikaanse justitie „alle EU-leden” van een netwerk van parlementariërs die zich met Chinabeleid bezighouden, onder wie Tom van der Lee (Kamerlid voor GroenLinks-PvdA) en Sjoerd Sjoerdsma (voormalig Kamerlid voor D66). Ook zouden de hackers verantwoordelijk zijn voor de diefstal van persoonlijke gegevens van veertig miljoen kiezers in het Verenigd Koninkrijk, na een digitale inbraak bij de Britse kiesraad.

Op zijn dagelijkse persconferentie wees een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken die beschuldigingen dinsdag van de hand. China dringt er bij de VS en het VK op aan „op te houden cyberveiligheid te politiseren, China te belasteren en eenzijdige sancties af te kondigen, en om hun eigen cyberaanvallen tegen China te staken”.

Delen Mail de redactie