Via ‘je uitsteeksels’ de wereld verkennen. Maar waarom?

Waar begint de wereld? Bij het gerafelde asfalt van de banlieue of juist bij de azuurblauwe oceaan? Bij een naar adem snakkende vis op het droge of de stratosfeer boven ons hoofd waar bloemblaadjes dwarrelen in de wind? Of misschien is het allemaal wel gewoon een bubbel van een paar vierkante meter, waar het licht aangaat en weer uit, en dat was het.

Voor sommige kunstenaars is hun kunst de wereld. En die kunst is – net als gedachten – onbegrensd, veelvormig en associatief. Dat geldt zeker voor de Franse kunstenaar Laure Prouvost (1978), expert op het gebied van surrealistische installaties waar je als kijker in verdwijnt en waar wetten en natuurkrachten niet meer lijken op te gaan. Haar werk – bewegende beelden, geluidsinstallaties vol geprevel, muziek, het getik van waterdruppels, voluptueuze sculpturen van beton, glas en ander materiaal – is kakelbont gekleurd, fantasievol, vol symboliek, lichtvoetig, en dit alles met een vleugje zwaarte. Want onder de fraaie oppervlakte krabt Prouvost aan weidse thema’s als migratie, de betekenis van dood en leven, de omkering van tijd, milieuvervuiling, de betekenis van de wereld en de rol van taal daarin. Keuzestress is Prouvost vreemd: ze doet gewoon alles.

Waarom heeft Prouvost zo ontzettend veel toeters en bellen nodig?

Ik ken Prouvosts werk van afzonderlijke installaties waarin één zo’n thema sierlijk, los en dromerig wordt verbeeld. In het Van Abbemuseum in Eindhoven werd ik vorig jaar positief overrompeld door Prouvosts omwerking van woorden en betekenissen in een lichtgevend universum van tapijten, voorwerpen en zand. Hier betekende een mandarijn ‘liefde’ en kon een mekkerende geit heel goed een kwebbelend mens zijn. Op de laatste editie van Sonsbeek veranderde ze een kelder van De Groen Collectie in een poëtische onderwaterwereld waar de lof werd gezongen van de in kleur dromende inktvis.

Internationaal woekerend project

‘Deep See Blue Surrounding You / Vois Ce Bleu Profond Te Fondre’ is de titel van de zich over de halve museumvleugel vertakkende totaalinstallatie die Prouvost in het Bonnefanten heeft ingericht. Die installatie is een rondreizend en op elke plek verder woekerend project. Begonnen op de Biënnale van Venetië in 2019, en nu ‘aangespoeld’ – om in Prouvosts gedachtenwereld te blijven – aan de oevers van de Maas. In Maastricht is de presentatie uit Venetië in twee delen gehakt: met een begin, dan heel veel zalen waar ander werk is te zien, en een eind.

Je komt binnen in een grote zaal waar een ‘branding’ van hars en zand over de vloer is uitgestort. Loop er gerust overheen. Onder je schoenen glanst het azuurblauw, roomwit en oogt het feeëriek, totdat je de dode octopus ziet, een oude sneaker, een smerig mondkapje, etensresten, een duif met een sigaret in zijn snavel, een kleerhanger, een kapotte Ipad. Zo toont Prouvost hedendaagse schoonheid: als iets dat niet naïef en zorgeloos genoten kan worden, maar met een rouwrandje gepaard gaat.

In Venetië vormde deze branding de mooie, bijna meditatieve tegenhanger van de burleske film They Parlaient Idéale. Die film is in Maastricht de hekkensluiter: je moet er op het eind van het parcours tastend in het donker door loodzware gordijnen naartoe ‘waden’.

Het besluit om dit werk uit elkaar te trekken en het middendeel te vullen met heel veel ander tentakelig werk van Prouvost – onder andere afkomstig uit de collectie van het Bonnefanten – is dramaturgisch geen succes. Zaal na zaal rijgen de op schemerlampen lijkende glassculpturen zich aaneen: er komen prachtige borsten uit, trompetachtige vormen refereren aan baarmoeders, moeders en vermenigvuldiging. Aan een raster hangt een shopper van glas naast gebruikte theezakjes. Er zijn fonteintjes met waterspuwende vissen, verlepte planten, lampen die aan en uit knipperen, en natuurlijk is er veel video, geluid en tekst. We moeten ‘au galop’, spoort de kunstenaar je aan. En we moeten de wereld ‘via onze uitsteeksels’ leren kennen. Maar waarom?

Uiteindelijk knapt je spanningsboog, en krijgt de opstapeling iets willekeurig. Wat wil de kunstenaar ons eigenlijk zeggen in dit parcours? Waarom heeft ze zo ontzettend veel toeters en bellen nodig? Waarom al die losjes gedropte woordspelingen? Zijn ze er gewoon voor de grap?

Van Prouvosts werk gaat zeker verleidingskracht uit. Maar aan het eind van ‘Deep Blue Surrounding You’ kijk je, in de film They Parlaient Idéale, opnieuw naar een parcours met veel van hetzelfde. Een carnavalsoptocht begint in een Frans banlieu. Er is verstilling. Er is muziek. Jong en oud gaan hand in hand. Bloemen komen vertraagd in beeld. En dan bereikt de groep de zee, de lagune en kanalen van Venetië. ‘Zwemmend’, zoals Prouvost het graag wil, keer je terug door de gordijnen heen, zaal na zaal terug naar het begin. Je zou graag blijven drijven, maar je zinkt.