Verlammende verdeeldheid breekt regering Israël op

Net een jaar heeft de bonte coalitie onder leiding van premier Naftali Bennett standgehouden. Maandag werd duidelijk dat de onderlinge meningsverschillen van de acht partijen te groot zijn voor een vervolg. Zo koerst Israël aan op nieuwe parlementsverkiezingen, vermoedelijk komende herfst. Het wordt de vijfde keer sinds april 2019 dat de kiezers een nieuw parlement mogen samenstellen maar niets wijst er vooralsnog op dat het land zich aan de verlammende verdeeldheid van de laatste jaren weet te ontworstelen.

Niettemin noemde oud-premier Benjamin Netanyahu, leider van oppositiepartij Likud, maandag de val van het kabinet „prachtig nieuws voor de burgers van Israël”. Vol vertrouwen kondigde hij aan dat hij de volgende regering zal leiden. Met geen woord repte hij over de vier corruptieprocessen waarin hij nog is verwikkeld en die voor sommige andere partijen een reden vormen te bedanken voor een coalitie onder zijn leiding.

Afkeer

Het was ook de gezamenlijke afkeer van Netanyahu – al ruim een decennium de dominerende kracht in de Israëlische politiek – die de voornaamste lijm vormde in de nu opgedoekte coalitie. Vanaf het begin beschikte die slechts over een meerderheid van één zetel, terwijl de acht deelnemende partijen bovendien nauwelijks ideologische verwantschap met elkaar hadden.

Bennetts eigen partijtje, Yamina, dat maar zes zetels telde in de Knesset, het parlement, is bijvoorbeeld een groot pleitbezorger van de kolonisten op de Westelijke Jordaanoever. Coalitiegenoot Raam, de partij van de Palestijnse minderheid in Israël met vier zetels, verafschuwt het Israëlische optreden op de Westelijke Jordaanoever juist.

Het was dan ook een kolonistenkwestie die de regering van Bennett en Lapid uiteindelijk fataal werd. De verlenging van een wet die de ongelijke behandeling van kolonisten en Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever regelt – gewoonlijk een routinekwestie in een steeds meer naar rechts opschuivend parlement –, bleek ditmaal een onneembare hindernis. Dat kwam doordat Netanyahu zijn partij bij uitzondering tegen liet stemmen met als doel de regering aan het wankelen te brengen. In die opzet slaagde hij. Bennett schrijft liever nieuwe verkiezingen uit dan dat hij de rechten van de kolonisten laat aantasten onder zijn gezag.

Opiniepeilingen wijzen intussen uit dat Netanyahu’s Likud-partij als grootste uit de bus zou komen als er nu verkiezingen werden gehouden, maar met zo’n dertig zetels in de 120 leden tellende Knesset heeft hij in ieder geval coalitiepartners nodig. Verscheidene partijen hebben al laten weten dat zij dat alleen willen als Netanyahu het Likud-leiderschap opgeeft. Yesh Atid, de partij van Yair Lapid, die nu krachtens eerdere afspraken het premierschap overneemt tot de verkiezingen, zou als tweede eindigen.

‘Uit het dal’

Veel hebben Bennett, Lapid en hun ploeg het afgelopen jaar niet weten te verwezenlijken, ook al beroemde Bennett zich er maandag op dat „we gezamenlijk in staat zijn geweest om Israël uit het dal te trekken”. Feit is wel dat veel Israëliërs een zucht van verlichting slaakten toen Netanyahu een jaar geleden van het toneel verdween. In hun ogen had deze het aanzien van de democratie geschaad door aan te blijven ondanks de vier rechtszaken tegen hem.

Lees hier een profiel van de nog altijd machtige oud-premier Netanyahu, door oud-correspondent Jannie Schipper

Er werd maandag ook geopperd om de stemming over nieuwe verkiezingen, die woensdag haar beslag krijgt, te koppelen aan een stemming over een resolutie die het leden van de Knesset onmogelijk maakt het premierschap uit te oefenen zolang er een strafzaak tegen hen loopt. Of dit voorstel inderdaad in stemming wordt gebracht, was dinsdag nog onduidelijk, laat staan of het zou worden aangenomen.

De intense verdeeldheid in de Israëlische politiek tast de bestuurlijke slagvaardigheid van het land aan. Zo wist de afgelopen drie jaar maar één keer een regering een begroting aangenomen te krijgen – die van Bennett. Juist in een tijd waarin zich ernstige economische problemen aandienen en de spanningen over het almaar uitdijende Iraanse nucleaire programma oplopen, is dat voor Israël een grote bron van zorg.

Lees ook: Israëls regering wankelt na overlopen parlementslid