Een manager die herhaaldelijk aan een vrouwelijke collega vraagt of ze het afgelopen weekend nog seks heeft gehad. Een wetenschapper die als pesterij de laboratoriumopstelling van een collega ‘per ongeluk’ afbreekt. Een vergadering waarbij „de enige getinte vrouw aan tafel de vraag krijgt waar de koffie blijft”, of een collega die opmerkt dat „vrouwen net zo leuk zijn om mee te spelen als getallen”.
Voorbeelden van de onveilige werkcultuur binnen de Technische Universiteit Delft bleven de afgelopen anderhalve week naar buiten komen, sinds de Onderwijsinspectie in een rapport concludeerde dat het universiteitsbestuur de sociale veiligheid „ernstig verwaarloosd” heeft. De inspectie kreeg tijdens haar onderzoek 148 meldingen binnen, van onder andere intimidatie, seksisme, racisme en pestgedrag.
De inspectie verwijt de TU „wanbeheer” en eist dat de universiteit binnen drie maanden aan de slag gaat met een verbeterplan. Minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs, D66) noemde dat „een heldere opdracht”.
Dat er telkens nieuwe voorbeelden naar buiten druppelen, vooral via het eigen journalistieke platform Delta, komt niet alleen door de harde conclusies van de inspectie. Het komt ook door de frontale aanval die het college van bestuur aanvankelijk inzette op het inspectieonderzoek. Het college van bestuur en de raad van toezicht omschreven het rapport in een gezamenlijke reactie als „ondeugdelijk” en vol „onjuiste, incomplete en niet of slecht onderbouwde verwijten aan de universiteit, (groepen) medewerkers en (groepen) leidinggevenden”.
Het universiteitsbestuur besloot het rapport op vrijdag 1 maart zelf online te zetten, enkele dagen voordat de inspectie haar bevindingen naar buiten wilde brengen. TU-medewerkers kregen om kwart voor negen ’s ochtends een mail met de mededeling dat er later die ochtend een bijeenkomst zou worden georganiseerd, waarin het bestuur de conclusies van de inspectie zou toelichten.
‘Geen sprake van wanbeheer’
Direct daarna publiceerde de TU het document, inclusief een reactie die met 172 pagina’s langer was dan het rapport zelf. „Er is geen sprake van wanbeheer, intimidatie en bedreiging”, schreef de TU aan de inspectie. „De aanpak van de TU Delft ter bevordering van sociale veiligheid van haar personeel deugt.”
Lees ook Racisme en intimidatie op TU Delft: universiteit heeft sociale veiligheid medewerkers ‘ernstig verwaarloosd’
De TU bleek onderzoeksbureau Verinorm te hebben ingehuurd om de werkwijze van de inspectie door te lichten. Verinorm sprak van een „mager onderzoek”. De universiteitstop kondigde bij de publicatie aan „voornemens” te zijn naar de rechter te stappen „om de rechtmatigheid van het onderzoek beoordeeld te krijgen”.
Deze communicatiestrategie heeft binnen en buiten de universiteit tot verbazing en ongeloof geleid. De vier vakbonden die medewerkers aan de universiteit vertegenwoordigen, riepen het bestuur maandagmiddag op van een gang naar de rechter af te zien. Volgens de bonden herkennen veel medewerkers zich juist in het oordeel van de Onderwijsinspectie. Het gebrek aan aandacht voor de sociale veiligheid is volgens de bonden onder meer te verklaren doordat de TU „het aantrekken van extern onderzoek en geld bóven onderwijs en medewerkerswelzijn plaatst”.
Een petitie die werd opgesteld door een groep medewerkers, waarin eveneens nadrukkelijk afstand wordt genomen van de reactie van het universiteitsbestuur, was maandag bijna negenhonderd keer ondertekend (in totaal werken op de TU ruim 6.000 mensen). Ook op inderhaast georganiseerde medewerkersbijeenkomsten werd de afgelopen week kritiek op het universiteitsbestuur geventileerd, zeggen aanwezigen. Critici zien in de reactie van het universiteitsbestuur juist een bevestiging van de cultuur die de Onderwijsinspectie schetst en „een poging om het eigen straatje schoon te vegen”, zoals universitair hoofddocent Dap Hartmann in een column in Delta schreef.
In de haast om de inspectie voor te zijn, veroorzaakte de TU Delft bovendien een datalek. In haar geschreven verweer had de universiteit delen van de tekst weggelakt, omdat die vertrouwelijk waren. Maar de weggelakte passages bleken met een paar simpele handelingen toch leesbaar te maken. Die passages bevatten persoonlijke informatie van enkele melders van sociale onveiligheid en van degenen tegen wie ze meldingen maakten.
Het duurde bijna een dag voordat de universiteit het document offline haalde, maar toen circuleerde de inhoud al breed binnen de universiteit. NRC kreeg het toegestuurd van drie verschillende medewerkers, ook andere media werden ingelicht.
Afgezwakt
Het aangekondigde voornemen om naar de rechter te stappen blijkt inmiddels afgezwakt. „Er is nog geen besluit genomen”, schrijft een woordvoerder namens de universiteit maandagmiddag. Het college van bestuur richt zich volgens hem eerst op het verbeteren van de sociale veiligheid en weegt daarna pas „de voor- en nadelen inzake het voorleggen van gebruikte methodiek aan een rechter”.
Afgelopen vrijdag zei bestuurslid Marien van der Meer, tijdens een bijeenkomst van het vrouwennetwerk van de TU ter ere van internationale vrouwendag, de bevindingen uit het inspectierapport te onderschrijven. „Uit het rapport blijkt dat de TU Delft nog niet voor iedereen een veilige plek is. Collega’s voelen zich gediscrimineerd en verwaarloosd of hebben onveilig gedrag ervaren. Mensen op leidinggevende posities hebben niet goed gehandeld. Het bestuur en ik nemen dit zeer serieus.”
