Toneelprijzen Louis en Theo d’Or voor Bram Suijker en Hadewych Minis

Theo d’Or

Hadewych Minis

Kijk naar die starende blik, de openhangende mond, de gebogen schouders en hoor de effen toon waarop de vrouw spreekt, met in de rafelrandjes het kierende geluid van een ketel vol opborrelende, brandende emoties waar de deksel van dicht moet blijven. Die deksel blijft ook dicht. Als kijker hang je daardoor met je hele gewicht op je eigen deksel van een ketel, gevuld met een bijtend soepje van zich naar boven dringende emoties. Tevergeefs.

Hadewych Minis speelt in de monoloog Girls & Boys bij Toneelgroep Oostpool op superieure wijze een vrouw van wie de kinderen zijn vermoord. Ze weigert haar gevoelens te openbaren, omdat de dood van haar kinderen een aanval op haar is. Al haar menselijke kracht zet ze in om niet te breken, zich niet te laten breken, maar te wijzen op de rot in de samenleving: de moordende man.

In de recensie van de voorstelling door NRC werd dat uitstel al geprezen: „Minis beschikt over een naturelle stugheid en ongenaakbaarheid die ideaal werkt bij deze vrouw op wie je als luisteraar zelf de niet ingevulde wanhoop, verbazing en droefenis projecteert. En als ze dan breekt, even maar, in een flits, dan is haar verdriet verpakt in een vlaag woede over het onrecht dat haar en haar kinderen is aangedaan.”

Zelf zei de 45-jarige actrice dat ze „een lage, staccato stem” heeft. Dat is al te bescheiden, want regisseur Daria Bukvic legt een flinke partij gelaagdheid en nuance in haar spreken bloot. In de eerste helft van Girls & Boys, als de tragedie nog onbekend is, leeft Minis zich uit. Haar woorden vibreren van optimisme en haar fysieke spel is uitgelaten. Het geluk doet wrang aan wanneer ze daarna bekent wat haar is overkomen.

Een tasje vol moed

De Toneeljury kent haar voor deze meeslepende vertolking de Theo d’Or toe, voor beste vrouwelijke acteerprestatie van het jaar. Dat is na twee Gouden Kalveren voor beste filmactrice de zoveelste onderscheiding van haar aansprekend talent. In de woorden van de Toneeljury: „Hadewych Minis toont een weergaloze veelzijdigheid in deze rol, van vrouw van de wereld op de toppen van geluk tot machteloze toeschouwer in haar eigen verhaal. Het is een verhaal dat helaas verteld moet worden en het publiek mag zich gelukkig prijzen dat Hadewych Minis dat op deze manier op zich neemt.”

De maatschappelijke boodschap en de impact van Girls & Boys liet Minis niet onberoerd, vertelde ze aan NRC. Tot aan de première werd ze nog „elke avond emotioneel tijdens het spelen”. Ze riep op om verhalen te vertellen vanuit een vrouwelijk perspectief, in stukken als Girls & Boys, en eens op te houden met Medea, waarin de vrouw de moordenaar is. „We blijven maar Medea opvoeren, terwijl uit cijfers blijkt dat het in veruit de meeste gevallen de man is die uit wraak gewelddadig wordt en gruwelijke daden pleegt.”

Minis verliet in 2013 de zekerheid van een baan als acteur door uit het ensemble van Toneelgroep Amsterdam (nu ITA) te stappen. Ze speelde diverse eigen projecten (Minis Plus) en had grote rollen in tv-series en films (The Spectacular, Borgman). Haar terugkeer naar het theater is uitgepakt als een triomf, die zal bijdragen aan wat sinds haar solo Minis Plus (2018) haar drijfveer is: mensen inspireren en een „tasje met moed” geven. „Ik wil van nog meer betekenis zijn, voor andere mensen en vooral voor andere vrouwen.”

Ron Rijghard

Louis d’Or

Bram Suijker

Vakkundig en vol haat sloopt Achilles zijn Trojaanse tegenhanger Hektor. Van de vrolijke jongen die de Griekse held aan het begin van Trojan Wars was, is niets meer over: de jaren van oorlogsgeweld hebben hem veranderd in een gewetenloze moordmachine.

Vijf uur lang zijn we in Trojan Wars getuige van de langzame onttakeling van alles wat ooit goed en zacht was in Achilles, en acteur Bram Suijker zet iedere stap op dat pad naar de hel met enorme precisie. Daarvoor gebruikt hij alle gereedschappen in zijn formidabele arsenaal: met zijn ontwapenende charme en kinderlijke kwetsbaarheid wint hij het publiek als de jonge Achilles eerst voor zich, met zijn vermogen om intern conflict leesbaar te maken maakt hij ons deelgenoot van de impact van de oorlog. Het masker van nietsontziende vernietigingsdrift dat hij uiteindelijk opzet is het meest angstaanjagende spel dat het afgelopen jaar in het theater te zien was.

Charme versus berekening

De uitersten van jongensachtige charme en kille berekening zijn vanaf het begin van Suijkers nog jonge carrière kenmerkend voor de acteur. In zijn eerdere rollen werd hij vaak getypecast als ballerig alfamannetje, zoals in Lord of the flies (zijn eerste samenwerking met Trojan Wars-regisseur Noël Fischer) of in Fresh young gods van Eric de Vroedt. Vooral in die eerste voorstelling liet Suijker zich van zijn meest machiavellistische kant zien: sluw bespeelt hij de jongens met wie hij op een eiland is gestrand om de macht te kunnen grijpen.

Suijkers grote doorbraak kwam echter in een andere samenwerking met De Vroedt, We zijn hier voor Robbie, naar een tekst van Maria Goos. Als de aan een psychose lijdende Bas combineerde hij zijn gevaarlijke onvoorspelbaarheid met overtuigende kwetsbaarheid. Als enige in het gezin durft hij het achterste van zijn tong te laten zien en uiting te geven aan zijn worsteling, terwijl zijn familieleden zich in hypocriet gekeuvel wentelen. Voor deze rol werd Suijker in 2019 genomineerd voor een Arlecchino, de prijs voor de beste mannelijke bijdragende rol.

Lees ook: Interview met Bram Suijker: ‘Ik ben geen verlichte boeddhist’

Nu, drie jaar later, wint Suijker dus de Louis d’Or voor een rol waarin hij opnieuw laveert tussen gekte en kwetsbaarheid. Het lijkt erop dat Suijker zich het meest thuis voelt bij personages die op een bepaalde manier grenzeloos zijn: ditzelfde jaar werd hij ook bejubeld om zijn hoofdrol in Slachthuis Vijf, waarin hij als de getraumatiseerde oorlogsveteraan Billy Pilgrim onvrijwillig door de tijd reist. Zo liet Suijker dit jaar virtuoos twee kanten van dezelfde medaille zien: twee oorlogsveteranen, de één een dolende pacifist, de ander een door woede verteerde moordenaar.

Marijn Lems