Timmermans komt niet als boeman naar Den Haag, maar als raadsman

Ze zijn er wel wat gewend. Met vaste regelmaat ontvlamt ergens in Europa wel een discussie over Europese regels en wordt de Europese Commissie dan kop van jut. Maar over de manier waarop Europees natuurbeleid als een ‘dictaat uit Brussel’ nu de Nederlandse discussie beheerst – ja, daar wordt men in Brussel toch wel wat ongemakkelijk van.

Deze dinsdag komt Eurocommissaris Frans Timmermans naar Den Haag, onder meer voor een veelbesproken ontmoeting met Caroline van de Plas. Na haar grote overwinning bij de Provinciale Statenverkiezing liet de partijleider van de BoerBurgerBeweging direct weten met Timmermans in gesprek te willen. Ze wil van de Eurocommissaris voor Klimaat weten wat er nou precies moet van Brussel en waar nog ruimte zit in de stikstofdiscussie.

Stikstof: wat Brussel wel vraagt en wat niet

Timmermans zelf gaf meteen aan daarvoor graag tijd vrij te maken. Het sluit aan bij wat de Europese Commissie bij voorkeur uitstraalt: wij gaan met iedereen in gesprek, denken graag mee. Niet als boeman, maar als raadsman. Zich direct mengen in een gevoelige nationale discussie, zoals die over stikstof in Nederland, is het laatste waar men zin in heeft.

Achteraf kan men zich daarom wel voor de kop slaan, om de brief die vorige week op de deurmat van minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD) belandde. Daarin zette Eurocommissaris Virginius Sinkevicius (Milieu) nog eens de bestaande regels rond luchtkwaliteit en natuurbeheer uiteen. Maar omdat de brief middenin verhitte coalitiegesprekken arriveerde, werd die direct geduid als Brusselse bemoeienis en pressie. Ambtelijk was de brief volkomen logisch, maar diplomatiek was de timing een misser, erkent ook de Europese Commissie zelf nu.

Het betekent hoe dan ook dat de ogen nu nog sterker gericht zijn op het gesprek tussen Timmermans en Van der Plas – en dat de Eurocommissaris óók zal proberen de gemoederen te bedaren. Hij zal nogmaals benadrukken dat Brussel graag meedenkt over oplossingen, de verschillende opties schetsen en uitleg geven over beschikbare Europese fondsen voor de landbouwtransitie. Een specifieke rol speelt de Europese Commissie daarnaast bij het goedkeuren van de uitkoopregeling die het kabinet voorbereidt – een procedure die, hoopt Den Haag, deze maand wordt afgerond.

Makkelijk is Timmermans’ boodschap daarbij niet. Allereerst omdat het primair aan Nederland zelf is hoe het omgaat met uitspraken van nationale rechters en met nationaal gestelde stikstofnormen. Zelfs het opsommen van de opties kan pikant zijn, bleek onlangs. Uit gelekte notulen bleek dat Timmermans’ kabinetschef Diederik Samsom tegen Nederlandse ambtenaren de mogelijkheid van gedwongen uitkoop had genoemd. Verbazingwekkend hoeft dat niet te zijn – ook in Den Haag ligt die optie al lang op tafel. Maar klinkt het in Brussel, dan wordt het snel als oekaze gezien.

Voedselzekerheid

Ingewikkeld is Timmermans’ taak ook omdat natuur, biodiversiteit en de verhouding met landbouw in Brussel zelf ook een steeds gevoeliger politiek thema zijn geworden.

Als onderdeel van de ‘Green Deal’ presenteerde de Commissie het afgelopen jaar voorstellen voor onder meer terugdringing van bestrijdingsmiddelen en betere bescherming van Europese natuur. Juist die voorstellen stuiten op groeiende weerstand, onder meer omdat ze flinke consequenties kunnen hebben voor boeren. Net als in Den Haag klinkt ook in Brussel de stem van de landbouwsector traditioneel luid. Zeker omdat ‘voedselzekerheid’ wegens de oorlog in Oekraïne weer hoger op de agenda staat.

Nu al verwijzen critici elders in de EU naar het Nederlandse verhitte debat, als waarschuwing voor de consequenties die Europees groen beleid kan hebben.

In de aanloop naar de EU-verkiezingen volgend jaar zal de politisering van groene maatregelen alleen nog maar toenemen. Vorige week liet de Europese leider van de christen-democraten, de Duitser Manfred Weber, in De Telegraaf al weten dat bij de Nederlandse verkiezingen ook de „milieu-agenda van Brussel” een „gele kaart” had gekregen en dat de Commissie „veel meer begrip zou moeten tonen voor de boeren die dag in dag uit proberen de uitstoot te verminderen om onze klimaat- en milieudoelen te halen”.

Dat maakt de positie waarin de Europese Commissie nu zit lastig. Enerzijds toont ze graag goede wil en bereidheid mee te denken. Tegelijk moet op de achtergrond wel duidelijk blijven dat Brussel niet accepteert dat natuurgebieden verpieteren. Vooral ook omdat soepelheid in de ene lidstaat eenvoudig leidt tot nog slechtere naleving elders in de EU.

Wat Brussel wil: P7