Super Pumped: in ijltempo langs alle Uber-schandalen

‘Are you an asshole?’ Met die vraag begon Travis Kalanick, oprichter van Uber, in de begindagen zijn sollicitatiegesprekken met potentiële nieuwe werknemers. Alleen als het nieuwe personeel die vraag bevestigend beantwoordde, was het geschikt om bij de taxi-app te komen werken.

Zo ging het eraan toe bij het Amerikaanse techbedrijf volgens de tv-serie Super Pumped: The Battle for Uber. De serie is sinds deze week te zien op streamingdienst SkyShowtime, na HBO Max en Viaplay de derde nieuwe streamingdienst die dit jaar in Nederland is begonnen.

Super Pumped reconstrueert de opkomst en ondergang van Kalanick, die Uber in 2009 oprichtte en na een reeks schandalen in 2017 opstapte. Kalanick wordt gespeeld door acteur Joseph Gordon-Levitt, die hem neerzet als een manische, seksistische, meedogenloze en vooral onsympathieke techondernemer. Kortom, als een typische asshole uit Silicon Valley.

Super Pumped is gebaseerd op het gelijknamige boek uit 2019 van New York Times-journalist Mike Isaac. In dat boek schetste Isaac een beeld van een bedrijf dat ‘groei of sterf’ tot zijn mantra maakte en in hoog tempo de wereld veroverde met een app die taxirijden voor eeuwig veranderde. Uber was in de beginjaren de snelst groeiende en meest gelauwerde start-up ter wereld. Het bedrijf werd in techkringen alom bewonderd om de kwaliteit van de app en de vooruitstrevende technologie.

Lees ook een recensie van het boek van Mike Isaac: ‘Opkomst en ondergang van Uber-bro Travis Kalanick’

De jaren van Kalanick stonden symbool voor een periode waarin techbedrijven als Airbnb en Uber landen binnenstormden en complete sectoren overhoop gooiden. De overheid stond erbij, keek ernaar en greep pas in toen de bedrijven al zo groot waren dat ze niet meer konden worden getemd. Met name Uber kende daarbij een harde cultuur waarbij wetten bewust werden overtreden. Volgens het bedrijf zelf noodzakelijk om toegang te krijgen tot de eveneens corrupte taximarkt.

Die strategie heeft het imago van Uber geen goed gedaan, al doet het bedrijf de laatste jaren een dappere poging zijn reputatie te herstellen onder de nieuwe topman Dara Khosrowshahi. De tv-serie helpt Ubers pr-afdeling in ieder geval niet: Super Pumped doet in razend tempo alle schandalen waarvoor Kalanick verantwoordelijk was nog eens dunnetjes over.

Waar te beginnen? Uber kende een bedrijfscultuur met veel drankgebruik, managementbijeenkomsten met escorts en seksueel wangedrag van leidinggevenden dat jarenlang onbestraft bleef. Intern noemden managers hun eigen bedrijf ‘boober’, vanwege de vrouwelijke aandacht die een toppositie bij Uber met zich meebracht. Op een bedrijfsuitje in Las Vegas (kosten: 25 miljoen dollar) werden hoofdact Beyoncé en Jay-Z betaald in Uber-aandelen.

Uber intimideerde chauffeurs als ze kozen voor concurrenten en jutte hen op om te demonstreren tegen overheidsdiensten die de app probeerden te verbieden. En Uber bespioneerde overheidsfunctionarissen en journalisten via zijn eigen app. Dat privacyschandaal – codenaam Greyball en onthuld door Mike Isaac – leidde uiteindelijk tot Kalanicks aftreden.

Alles aan Kalanick is slecht

Om die bedrijfscultuur te waarborgen, stelde Kalanick veertien culturele waarden op voor Uber. ‘Be super pumped’ was daar een van, wat zoveel betekende als: wees extreem energiek. Zoals Kalanick was, is ook de serie gemonteerd: snel en onrustig met nauwelijks ruimte om adem te halen. Bij momenten is de serie zelfs vormgegeven als een computergame. Silicon Valley is niets meer dan een spel, lijken de schrijvers daarmee te willen zeggen.

Uber-investeerder Bill Gurley, in de serie geweldig onderkoeld gespeeld door Kyle Chandler, beheerst dat spel als de beste. Hij gelooft als eerste in Uber, investeert miljoenen en probeert vervolgens wanhopig samen met andere leden van de raad van bestuur de ontsporende Kalanick in toom te krijgen. Het levert de meest interessante scènes op, waarbij Uma Thurman de show steelt als Kalanicks vertrouweling Arianna Huffington, die hem nog het langst de hand boven het hoofd houdt. Uiteindelijk laat ook zij Kalanick vallen, nadat ze op het Uber-kantoor tientallen vrouwen heeft gesproken over de cultuur van seksuele intimidatie op de werkvloer.

Al die interessante karakters kunnen niet voorkomen dat het personage Travis Kalanick nooit echt gaat leven. Alles aan Kalanick is slecht, zo is de eindconclusie. Hij is overambitieus, egoïstisch en niet in staat tot liefhebben. Vlak na de begrafenis van zijn moeder maakt Kalanick slaande ruzie met zijn broer. En als hij zijn vriendin verlaat voor een ander, kan zij niet anders concluderen dan dat zij „blijkbaar niet meer was dan een eerste investeringsronde”.

Dat Kalanick ongetwijfeld ook een andere kant had – hij was een briljante ondernemer, visionair, hypergedreven en strategisch extreem slim – lijkt voor de makers van Super Pumped niet te bestaan. En wat Kalanick nu precies dreef om een van de succesvolste techbedrijven ooit op te richten, wordt nooit duidelijk. Het maakt Super Pumped tot een minder goede serie dan die andere recente start-upserie The Dropout (Disney+) over Theranos-oprichter Elizabeth Holmes, die investeerders voor honderden miljoenen oplichtte met een nep-bloedtestapparaat. Dat de schrijvers het boek van Isaac als leidraad gebruikten en Kalanick voor de tv-serie niet spraken, heeft daarbij waarschijnlijk niet geholpen.

Waar Holmes – die begin dit jaar schuldig werd bevonden aan fraude en nog in afwachting is van haar straf – waarschijnlijk jaren de gevangenis in gaat, kwam Kalanick er stukken beter vanaf. Na Uber stortte hij zich op zijn nieuwe project CloudKitchens, dat keukens uitbaat voor etenbestelsites en inmiddels na een serie grote geldrondes 15 miljard dollar waard is. Investeerders blijven altijd vallen voor een type Travis Kalanick. Asshole of niet.